مینیمالیسم یا کمینه گرایی (Minimalism) نوعی سبک هنری است که توسط تعداد زیادی از هنرمندان در قرن بیستم بکار گرفته شد. در این سبک (Style) از حداقل عناصر بصری همچون خط، بافت، شکل، رنگ و ... در ایجاد یک اثر هنری استفاده می شود. رویکرد عکاسان مینیمالیست بر نحوه ثبت تصاویر با یکدیگر متفاوت است. بعضی بر شکل ها و عده ای بر الگوهای تکرار شونده تمرکز می کنند. گروهی نیز تصاویری را که از فضاهای خالی پر است را به عنوان تصاویر مینیمالیستی باور دارند. این موضوع که همه عکاسان دیدگاه یکسانی از مینیمالیسم ارائه نمی دهند باعث شده است که تعریف آن در عکاسی کمی با مشکل مواجه گردد. با این وجود در آموزش سبک های عکاسی (Photography Styles Learning) همواره مینیمالیسم مورد توجه هنرمندان این رشته خصوصا علاقه مندان به بحث های نظری در هنر عکاسی بوده است.
عکاسان رویکردهای مینیمالیستی مختلفی دارند.
تاریخچه مختصر مینیمالیسم
پس از جنگ جهانی دوم جنبش اکسپرسیونیسم انتزاعی (Abstract Expressionism) در امریکا ایجاد شده بود و جریان هنری غالب را تشکیل می داد. در دهه شصت میلادی جنبش مینیمالیسم توسط هنرمندانی که عموما نقاش بودند و احساس می کردند باید از هنر کهنه و آکادمیک پا را فراتر گذاشت، ایجاد گردید. موجی از تمایلات هنری جدید و سبک هایی که در گذشته متداول بود و دوباره کشف شده بودند، جوانان هنرمند را به سوی گذر از مرزهای متداول تشویق می کرد. مینیمالیست ها با حذف هر نوع استعاره ای در هنر ، با اکسپرسیونیسم انتزاعی فاصله گرفتند. آنها به خلق آثار هنری رو آوردند که از لحاظ ظاهری از ساختار هنرهای زیبا (Fine art) به دور بود بطوریکه در ایجاد این آثار با رویکردهای هندسی و اشکال بکار رفته در آنها بصورتی هدفمند از جذابیت های متعارف زیبا شناختی اجتناب می شد. آنها آثار خود را با این مضمون خلق می کردند که یک اثر هنری آن چیزی است که برای انتقال منظور یک فرد بوجود آمده است.
در انتهای دهه هفتاد میلادی علی رغم مقاومت هایی که از طرف موزه‌داران، دلالان و ناشران هنری از یک طرف و مخالفت های بخش خصوصی و دولتی از طرف دیگر وجود داشت، مینیمالیسم در امریکا و اروپا رایج شد و گوی سبقت را از سایر سبک های هنری ربود. فلسفه مینیمالیسم از آن زمان تا کنون به عنوان رویکردی در حوزه های مختلف هنری و از جمله عکاسی وارد شده است و در کنار یا همراه با دیگر فلسفه های هنری به راه خود ادامه می دهد.
تصاویر مینیمالیستی عموما با مفهوم سادگی همراه هستند.
عکاسی مینیمالیستی چیست؟
مینیمالیسم از دید خیلی از افراد رویکردی درباره سادگی (Simplicity) است و عکاسی مینیمالیستی (Minimalist Photography) را عکاسی از کمترین ها می دانند درحالیکه این تعریف شاید تعریف کاملی از مینیمالیسم نباشد. تعاریف متعدد دیگری نیز از مینیمالیسم ارائه شده است که محوریت اکثر آنها ساده سازی و بهترین روش برای رسیدن به یک ایده است.
اگر بخواهیم چکیده نظرات مختلف در خصوص مینیمالیسم را بیان کنیم می توان گفت مینیمالیسم در باره رسیدن به ذات چیزهاست. ایجاد مفهومی ذهنی که بر اساس درک مخاطب تفسیر و معنی می شود. مینیمالیسم روند کنار گذاشتن عناصر غیرضروری و رسیدن به نهایت ایجاز در یک اثر هنری است.
مینیمالیسم فرایندی کاهنده است که هر آنچه غیرمهم می باشد را حذف می کند یا به حداقل می رساند و آنچه مهم است را باقی می گذارد. عکاسی مینیمالیستی سعی می کند تا به طبیعت واقعی سوژه دست یابد. این نوع عکاسی در مورد اشکال یا رنگ های ساده نیست، بلکه تلاش می کند تا یک ایده یا احساس را در خالص ترین حالت آن ثبت نماید.
البته بعضی از هنرمندان ممکن است با این مفهوم از مینیمالیسم موافق نباشند و این موضوع لزوما به معنی دریافت اشتباه آنها از این سبک نخواهد بود.
عکاسی مینیمالیستی می تواند به شدت ساده باشد ولی در عین حال جنبه نمایشی بسیار قدرتمندی را در ثبت تصاویر ارائه دهد. توجه به این نکته مهم است که درک، تفسیر و اجرای آثار مینیمالیستی به شکلی اثربخش، نیاز به دانش، تفکر و تجربه خواهد داشت.
تصویری مینیمالیستی با استفاده از رنگ و سادگی در عناصر تصویر
الهام بخشی برای عکاسی مینیمایستی
شاید یکی از مشهورترین جملات در مورد مینیمالیسم این است که، کم زیاد است! ولی پیروی کورکورانه از این تفکر نتیجه بخش نخواهد بود. شاید این فکر برای شروع خوب باشد، اما آنچه در عکاسی مینیمالیستی مهم است ابتدا وجود فکر و سپس توانایی انتقال مفاهیم با حداقل اجزای بصری است بطوریکه فرم جایگزین مفهوم نگردد.
یکی از روش های تقویت خلاقیت، مرور آثار عکاسان مینیمالیست است. توصیه می شود برای شروع و تمرین یک اجرای مینیمالیستی، سعی کنید فضاهای خالی را در تصاویر خود به گونه ای بکار برید که برای توضیح یا تاکید سوژه موثر باشد و یا اینکه از الگوهای ساده و مسطح در اجزای تصویر استفاده کنید. سعی کنید کادر تصویر خود را فقط با یک عنصر ساده بپوشانید.
استفاده از فضاهای خالی موجب تاکید بر سوژه خواهد شد.
گاهی اوقات گزینه های فراوانی برای بیان یک موضوع در ذهن شما وجود دارد. یکی از تمرین های موثر برای ایجاد خلاقیت در ثبت تصاویر مینیمالیستی این است که گزینه های ساده را که خلاقیتی به همراه ندارند را از ذهن خود حذف کنید و تلاش نمایید راه حل یا رویکرد جدیدی که تا به حال به آن فکر نکرده اید را بیابید. وقتی در صحنه قرار می گیرید، چشمان خود را کاملا باز کنید و به کل صحنه نگاه کنید، به فضاها توجه کنید، رنگ ها یا عناصر موجود در تصویر را بطور جداگانه تصور کنید و یا آنها را بطور متناوب در ذهن خود نادیده بگیرید تا بتوانید تصویری مینیمالیستی در ذهن خود بسازید.
می توانید خود را به یک سوژه ساده با یک پسزمینه تک رنگ و با کنتراست بالا محدود نمایید. یا از چیزهای مختلف در برابر یک سطح ساده و صاف در داخل منزل مثل یک پارچه سفید ، عکاسی کنید.
از زاویه های مختلف دوربین عکاسی برای ثبت تصویر استفاده کنید. به فرم هندسی عناصر تصویر توجه کنید. منابع نور مختلف را در جهات مختلف امتحان کنید. تصمیم بگیرید در محیط بیرون عکاسی کنید و از الگوهای تکرار شونده در فضاهای عمومی عکس بگیرید.
پسزمینه تک رنگ و سوژه ساده یکی از روش های ایجاد تصاویر مینیمالیستی است.
در کادر تصویر می توانید کل شیء را قرار ندهید و قسمتی از آن را به نمایش بگذارید، این کار روش بسیار خوبی برای تمرین دیدن است. همچنین می توان سوژه را در سطح کادر تصویر در اندازه کوچک نشان داد. طوریکه در ترکیب بندی به شکل یک نقطه دیده شود. توجه کنید که نقطه و خط در عکاسی مینیمالیستی از عناصر مهم بصری به حساب می آیند.
با استفاده از رویکرد مینیمالیستی می توانید عناصری را که موجب درگیری ذهن می شود را حذف کنید. درک مفهوم و فلسفه مینیمالیسم به همراه بکارگیری تکنیک های عکاسانه می تواند نتایج خلاقانه ای در عکاسی شما پدید آورد.
نقطه و خط در عکاسی مینیمالیستی کاربرد فراوانی دارند.
نکات کاربردی در عکاسی مینیمالیستی
با استفاده از بعضی روش ها و تکنیک های عکاسی می توان حالت مینیمالیستی مورد نظر برای تصاویر خود را فراهم کرد. توجه کنید که صرف مقداری وقت و تفکر برای رسیدن به مفاهیم بصری مورد نظر ، بسیار مهم است.
در ادامه به شرح چند نکته می پردازیم که می تواند برای این منظور مفید باشد.
انتخاب هوشمندانه موضوع
برای اینکه یک سوژه در یک تصویر نقش غالب داشته باشد حتی اگر نسبت به کل سطح تصویر اندازه آن کوچک باشد، بایستی شکل یا حالت متمایز و یا کنتراست متفاوتی نسبت به سایر عناصر تصویر داشته باشد.
در عکاسی مینیمالیستی تقریبا همه توجه بر روی سوژه و اهمیت آن متمرکز می شود بطوریکه عناصر بصری دیگری که ممکن است ذهن را از آن منحرف کند در کادر تصویر حضور نداشته باشد. بنابراین هر عنصری در تصویر (غیر از سوژه) باید در حداقل اندازه و در موقعیتی با کمترین جلب توجه قرار داشته باشد مگر آنهایی که برای موضوع عکس از اهمیت زیادی برخوردار باشند. به عبارت دیگر از کمترین عناصر برای بیان موضوع و تشکیل تصویر استفاده گردد.
کنتراست رنگی و اندازه سوژه نسبت به پسزمینه موجب تاکید بر عناصر بصری تصویر می گردد.
ساده سازی در فرایند کار
در هنگام برنامه ریزی برای اجرای یک کار عکاسانه به شیوه مینیمالیستی بایستی ابتدا در مورد آن فکر کنید و سعی نمایید تا همه چیز در ساده ترین حالت ممکن باشد. این کار موجب می گردد تا در زمان، صرفه جویی شود و در حین کار دچار سردرگمی نشوید. در عکاسی دیجیتال یادگیری تکنولوژی های جدید بسیار با ارزش است. افزایش توانایی در بکارگیری تجهیزات مورد نیاز عکاسی و نرم افزارهای ویرایش عکس می تواند در ساده کردن جریان عکاسی تا رسیدن به نتیجه نهایی بسیار اثربخش باشد.
ساده کردن و حذف عناصر بصری غیرلازم
قاعده اساسی در عکاسی مینیمالیستی، ساده کردن عناصر تصویر است بطوریکه همیشه در این نوع عکاسی رویکردی تقلیل گرایانه حضور دارد. این نوع عکاسی از یک موقعیت غیرمینیمالیستی شروع می شود و در یک فرایند کاهشی با از بین بردن هر آنچه که اهمیت ندارد، به آنچه که مهم است می رسد.
بنابراین در تصاویر مینیمالیستی حتی الامکان جزئیات غیر ضروری یا غیرلازم را باید از ترکیب تصویر خارج نمود. البته این کار به معنی کسالت آور کردن تصویر یا حذف عناصر بصری جذاب نمی باشد. در عکاسی مینیمالیستی حذف شلوغی در پسزمینه تصویر بدون اینکه عناصر ضروری تصویر از دست برود از مهارت های لازم است.
برای تاکید بر روی سوژه یا یک عنصر بصری خاص، باید طوری آن را در ترکیب عکس قرار داد که اگر چه سطح خیلی زیادی از تصویر را نپوشانده باشد ولی به عنوان یک عنصر بصری قوی دیده شود. مثلا فردی را در نظر بگیرید که در کنار یک دیوار عظیم ایستاده است.
اگر پس از ثبت عکس، جزئیات اضافی یا غیرلازم در تصویر وجود داشته باشد، خصوصا اگر در نواحی کناری تصویر قرار گرفته باشد می توان در مرحله ویرایش دیجیتال با برش تصویر (Crop) آنها را حذف نمود. البته اگر عناصر مذکور در ناحیه میانی تصویر باشند، این روش موثر نخواهد بود. بعضی عکاسان نیز با روش های دیجیتال و استفاده از نرم افزارهای ویرایش تصویر (همچون فوتوشاپ) اقدام به از بین بردن عناصر زائد می نمایند.
حذف جزئیات غیرلازم از محدوده کادر تصویر از اصول عکاسی مینیمالیستی است.
استفاده از لنز های زوم و افزایش یا کاهش فاصله کانونی
هنگام کادر بندی تصویر توجه کنید که وجود فضا در اطراف سوژه در برجسته کردن آن تاثیر دارد ولی از طرف دیگر اگر عناصر غیرلازم در صحنه وجود داشته باشد می توان با زوم کردن بر روی سوژه، آن عناصر را از محدوده کادر تصویر خارج نمود.
گاهی با از زوم خارج کردن (خصوصا یک لنز واید) می توان حس فضای بیشتری در تصویر ایجاد نمود که منجر به کوچک تر دیده شدن عناصر نامطلوب تصویر می گردد.
گاهی با کادر بسته، می توان فضای مینیمالیستی بهتری خلق کرد.
توجه به ترکیب بندی قاب تصویر
بکارگیری یک ترکیب بندی قوی در عکس مینیمالیستی، کلید رسیدن به بیشترین اثر نمایشی خواهد بود. استفاده از تکنیک های ترکیب بندی همچون قاعده یک سوم ها یا مثلا روش های ایجاد تعادل در تصویر می توانند در نحوه چیدمان عناصر تصویر و محل قرارگیری سوژه موثر باشند.
در صحنه عکاسی همیشه به اشکال یا خطوط قوی توجه کنید زیرا ممکن است شما را به یک ترکیب مینیمالیستی هدایت کنند.
توصیه کلی برای عکاسی مینیمالیستی این است که پیرامون سوژه و صحنه مورد نظر، با نوردهی های گوناگون، فواصل کانونی مختلف لنز و زوایای متفاوت دوربین اقدام به عکاسی کنید و نتایج حاصل را بررسی نمایید.
توجه به ترکیب بندی ، اثر نمایشی عکس مینیمال را افزایش می دهد.
استفاده از عمق میدان
از روش هایی که کمک می کند چشم بر روی سوژه متمرکز شود این است که عناصر بصری موجود در پسزمینه تصویر را از فوکوس خارج کنید تا سوژه برجسته تر دیده شود. این کار با ایجاد عمق میدان (DOF) باریک تر امکان پذیر می گردد. علاوه بر آن در نواحی از تصویر که از فوکوس خارج می شود، عناصر موجود به صورت تار دیده شده و تاثیر بصری کمتری بر ناحیه فوکوس (سوژه) باقی خواهند گذاشت.
با باریک کردن عمق میدان، سوژه برجسته تر دیده می شود.
بکارگیری مناسب رنگ ها
استفاده از رنگ (Color) در عکاسی مینیمالیستی بسیار شایع است. برای اینکه رنگ عناصر موجود در صحنه عکاسی به خوبی دیده شوند لازم است که نور دهی مناسبی داشته باشند.
برای ایجاد فضای مینیمالیستی، افراد عموما به دنبال یک رنگ واحد می باشند که پسزمینه و یا سوژه را شامل گردد. ولی این حالت معمولا به سختی یافت می شود. بنابراین در هنگام بستن کادر تصویر، چشم خود را به دقت در صحنه بچرخانید و رنگ های مکمل و یا متضاد را شناسایی کنید.
ایجاد کنتراست رنگی بین سوژه و مابقی تصویر می تواند موجب برجسته کردن سوژه شود. در مواردیکه رنگ سوژه با رنگ پسزمینه تصویر یکسان است، ایجاد کنتراست در تونالیته عناصر بصری می تواند ضمن برجسته کردن، حس مینیمالیستی به آن ببخشد. البته بعضی عکاسان در مرحله ویرایش دیجیتالی عکس نیز ممکن است به تصاویر خود زمینه رنگی خاصی اضافه نمایند.
در این تصویر استفاده از یک رنگ غالب در پسزمینه و سوژه دیده می شود.
استفاده از خطوط
در عکاسی مینیمالیستی وقتی که موضوع و سوژه عکس محدود است، وجود خطوط قوی در کادر تصویر می توانند در نتیجه نهایی کار، بسیار مهم باشند. خطوط افقی یا عمودی قوی، ساختار تصویر را استحکام می بخشند. خطوط می توانند چشم را در مسیری که مورد نظر عکاس است هدایت نمایند. به عنوان مثال چشم را از مرکز تصویر به گوشه ها و یا به بیرون کادر تصویر هدایت کنند. در تصاویر مینیمالیستی که از حداقل عناصر بصری تشکیل شده اند، نحوه قرارگیری خطوط، شکل آنها و چگونگی ارتباط آنها با سایر عناصر موجود در تصویر از لحاظ نمایشی بسیار مهم است.
خطوط می توانند چشم را در مسیری خاص هدایت کند.
بافت های جذاب
بعضی از تصاویر مینیمالیستی بدون اینکه عنصر خاصی در آنها به عنوان سوژه قابل تشخیص باشد، کاملا از بافت (Pattern) و رنگ تشکیل شده اند. در این موارد برای جلب توجه مخاطب و انتقال حس تصویر، جذابیت سطوح بکار رفته در عکس بسیار مهم است. با نورپردازی مناسب می توان بافت موجود در سطح عناصر تصویر را برجسته تر کرد و توجه مخاطب را به حالت یا ترکیب خاصی جلب نمود.
در این تصاویر، بافت به خوبی برای انتقال حس بکار رفته است.
تصویر سازی هدفمند
بسیاری از عکس های مینیمالیستی چشم نواز هستند و با استفاده از خطوط یا رنگ های ساده ، تصاویری هنری خلق نموده اند. اما آنچه برخی را از بقیه متمایز می کند مفاهیمی است که توسط آنها به مخاطب منتقل می شود. در تصاویری که از نظر شکلی رویکردی مینیمالیستی (کمینه گرا) دارند باید توجه کرد که آیا صرفا به دنبال خلاصه کردن تصویر و کم کردن عناصر بصری همچون رنگ و یا شکل هستند و یا پیام یا مفهومی را نیز به همراه دارند. آنچه باید همیشه به خاطر داشت این است که مینیمالیسم روشی برای بیان مفاهیم ذهنی است و ساده سازی تصویر بایستی در خدمت آن قرار گیرد نه برعکس، بطوریکه فقط شکل کار مینیمال (کمینه) باشد و بیان تصویری خاصی به مخاطب منتقل نگردد.
ساده سازی تصویر در رویکرد مینیمالیستی برای تقویت انتقال مفاهیم ذهنی است.
در عکاسی مینیمالیستی به صورت هدفمند از نور، حرکت، عوامل انسانی، فنون ترکیب بندی و سایر اجزاء بصری استفاده می شود تا موضوع مورد نظر با حداقل جزئیات مورد نیاز در قالب تصویر شکل گیرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تالیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/8/27
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Darren Rowse (2017). Minimalism in Photography. Retrieve from https://digital-photography-school.com on Nov 25.
2_Chris Ford (2017). Exploring Minimalist Photography: History, Philosophy, Inspiration. Retrieve from http://photodoto.com on Nov 28.
3_Nancy Young (2017). 8 Tips to Become Excellent at Minimalist Photography. Retrieve from http://photodoto.com on Nov 28.
4_Simon Bray (2010). A 10 Step Guide to Superb Minimalist Photography. Retrieve from http:// photography.tutsplus.com on Dec 4.
5_Steve Johnson (2014). Minimalist Photography. Retrieve from http://theminimalistphotographer.com on Dec 5.
6_Russell (2017).7 Ways to Make Your Minimalist Photography More...Minimal? Retrieve from www.lightstalking.com on Dec 5.
7_Steve Johnson (2013). The Minimalist Photographer,Rocky Nook,Inc. Canada.
(ترجمه فارسی: عکاس مینیمالیست، کریم متقی، چاپ اول، کتاب پرگار،1395)
8_ علیرضا سمیع آذر (1392). تاریخ هنر معاصر، جلد دوم:انقلاب مفهومی. چاپ دوم، چاپ و نشر نظر، تهران.