انواع نمای تصویر (Shot types) از جمله مواردی است که علاوه بر سینما در حوزه عکاسی و خصوصا در عکاسی پرتره (Portrait Photography) نیز بسیار مورد توجه می باشد.
ترکیب بندی تصویر(Composition) و موقعیت قرارگیری سوژه در محدوده قابی که توسط دوربین دیده می شود، نمای تصویر را شکل می دهد. نحوه قرار گرفتن سوژه در کادر تصویر و اندازه ای از سوژه که سطح تصویر را دربر می گیرد و همچنین زاویه ای که دوربین نسبت به سوژه دارد، نماهای مختلفی از تصویر(Shot types) بوجود می آورند.
به عبارت دیگر نمای تصویر به معنی نحوه دیده شدن سوژه در کادر تصویر است. وقتی تصمیم می گیرید که سوژه را چگونه در قاب تصویر نمایش دهید، در واقع نحوه انتقال اطلاعات مورد نظر خود به بیننده را مشخص نموده اید تا بتواند داستان عکس شما را به خوبی دریابد. اینکه نقطه تمرکز تصویر کجا باشد، چه افرادی و از چه زاویه ای در کادر دیده شوند و چه احساسی را و چگونه می خواهید به بیننده منتقل کنید.
اندازه سوژه در کادر تصویر یکی از مهمترین خصوصیاتی است که در انواع نماهای مختلف درنظر گرفته می شود.
با توجه به اصول ترکیب بندی و تجربیات بدست آمده در سالیان متمادی که از اختراع عکاسی و سپس فیلمبرداری می گذرد، نماهای مختلفی توسط هنرمندان عکاس و سینماگر مورد استفاده قرار گرفته است و به عنوان یک زبان مشترک برای برقراری ارتباط بین عناصر بصری در کادر تصویر به ویژه نمایش اندازه سوژه (که غالبا یک فرد انسانی می باشد) بکار رفته است.
این نماها خصوصا در عرصه سینما به اشکال مختلف طبقه بندی شده اند. بسیاری از این نما ها در حوزه آموزش عکاسی و ترکیب بندی تصویر نیز مورد استفاده قرار می گیرند که در اینجا به دو دسته از شایع ترین آنها که شامل موارد زیر می باشد، خواهیم پرداخت.
1_ انواع نمای تصویر بر اساس اندازه سوژه
2_ انواع نمای تصویر بر اساس زاویه دوربین
وقتی انواع نما را در ارتباط با اندازه سوژه در کادر تصویر تعریف می کنیم این تعریف ارتباطی با نوع لنز یا فاصله دوربین از سوژه نخواهد داشت.
انواع نمای تصویر بر اساس اندازه سوژه
اندازه سوژه یکی از مهمترین خصوصیاتی است که در انواع نماهای مختلف (Shot types) و در ترکیب بندی کادر تصویر در نظر گرفته می شود. بر اساس اینکه کل بدن سوژه یا قسمتی از آن در کادر تصویر باشد، کادربندی سوژه متفاوت خواهد بود. شما می توانید کادربندی خود را از تمام بدن سوژه و یا فقط از قسمتی از آن مثل چشم های او انجام دهید.
وقتی انواع نما را در ارتباط با اندازه سوژه در کادر تصویر تعریف می کنیم این تعریف ارتباطی با نوع لنز یا فاصله دوربین از سوژه نخواهد داشت.
نمای تصویر بر اساس اندازه سوژه به سه نمای اصلی قابل تقسیم بندی می باشد:
الف) نمای نزدیک (Close Shot):
جزئیات سوژه را نشان می دهد و احساسات او را برجسته می سازد.
ب) نمای متوسط (Medium Shot):
علاوه بر تاکید بر سوژه، محیط اطراف او را نمایش می دهد. حد وسط دو نمای دیگر است.
ج) نمای دور (Long Shot):
سوژه را از فاصله دور نمایش می دهد و بر موقعیت و مکان تاکید دارد.
هر یک از این نماهای اصلی به انواع دیگری قابل تقسیم می باشند که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهد شد.
سه نمای اصلی بر اساس اندازه دوربین: نمای نزدیک (تصویر چپ) نمای متوسط (تصویر وسط) و نمای دور (تصویر راست)
الف) انواع نماهای نزدیک
در نمای نزدیک (Close Shot) که تصویر سوژه از نزدیک دیده می شود و یا بخش هایی از بدن او در قاب تصویر قرار می گیرد، بیشتر بر جزئیات سوژه تاکید می کند و می تواند خصوصیات احساسی یک شخصیت را برجسته تر کند.
چهار نمای نزدیک شایع که مورد استفاده عکاسان و فیلمسازان می باشد عبارت است از:
1- نمای کاملا نزدیک (جزئی) (Extreme Close-up) (ECU):
در این نما بر مناطق کوچک یا جزئیات سوژه تاکید می شود. مثل چشم ها، گوش و غیره.
نمای کاملا نزدیک بر روی جزئیات سوژه تاکید دارد.
در سینما گاهی به نمای کاملا نزدیک از ناحیه چشـم ها، نمای ایتالیایی (Italian Shot) گفته می شود. استفاده شایع از این نما برای نمایش چشم ها یا دهان هنرپیشه ها و ایجاد تنش در لحظات خشونت آمیز در فیلم های وسترن ایتالیایی (همچون سری اسپاگتی سرجیو لئونه)، علت این نام گذاری می باشد. از این نما بیشتر برای نمایش احساسات شدید استفاده می شود.
در سینما گاهی به نمای کاملا نزدیک از ناحیه چشـم ها، نمای ایتالیایی می گویند.
2- نمای بسیار نزدیک (نمای چهره) (Very Close-up) (Choker):
در این نما، محدوده صورت سوژه از بالای ابروها و ناحیه رستنگاه مو تا زیر دهان را شامل می شود. بیشتر برای نمایش حس صورت خصوصا جزئیات چشم ها و دهان سوژه مورد استفاده قرار می گیرد.
نمای بسیار نزدیک یا نمای چهره
3- نمای خیلی درشت (بسته) (Big Close-up ) (BCU):
در این نما، کل ارتفاع سر، کادر تصویر را می پوشاند و فضای پس زمینه در تصویر یا وجود ندارد یا خیلی اندک است. نمای خیلی درشت معمولا برای نمایش اجزای صورت بکار می رود.
کل ارتفاع سر در نمای خیلی درشت، کادر تصویر را می پوشاند.
4- نمای نزدیک (کلوزآپ) (Close-up) (CU):
نمای نزدیک یا کلوزآپ یکی از نماهای استاندارد و شایع در عکاسی و سینما است. در این نما از بالای سر تا بالای قفسه سینه سوژه دیده می شود بطوری که کمی شانه ها در تصویر مشاهده شوند. فضای پس زمینه در این نما معمولا اندک است.
این نما برای نشان دادن سوژه و معرفی وی استفاده می شود و می تواند حالت چهره، جزئیات شخصی و وضعیت احساسی او را نمایش دهد.
کلوزآپ یا نمای نزدیک بطور شایع در عکاسی پرتره بکار می رود.
ب) انواع نماهای متوسط
در نمای متوسط (Medium Shot)، علاوه بر نمایش سوژه، محیط اطراف او نیز مورد توجه می باشد و علاوه بر حالت سوژه، موقعیت وی نیز به تصویر کشیده می شود.
سه نمای متوسط شایع که مورد استفاده عکاسان و فیلمسازان می باشد عبارت است از:
1- نمای نزدیک متوسط (نمای نیم تنه) (Medium Close-up) (MCU):
در این نما از بالای سر تا قسمت پایین قفسه سینه در کادر تصویر قرار می گیرد. به عبارتی نیمه بالایی بدن نمایش داده می شود.
این نما که به نمای سینه یا نیم تنه هم مشهور است، محدوده کادری بین نمای نزدیک و نمای متوسط را شامل می شود. در این نما صورت سوژه به خوبی دیده می شود بدون اینکه به آن خیلی نزدیک شوید.
نمای سینه یا نیم تنه که تا قسمت پایین قفسه سینه سوژه در کادر تصویر قرار می گیرد.
2- نمای متوسط (نمای کمر) (Medium Shot) (MS):
این نما از بالای سر تا ناحیه زیر کمر سوژه را شامل می شود. در این نما که به آن Mid Shot هم می گویند علاوه بر نمایش سوژه، مقداری از فضای پس زمینه نیز دیده می شود، همچنین مختصری از محیطی که سوژه در آن قرار دارد را نمایش می دهد.
این نما برای نشان دادن حالت بدن سوژه و نمایش موقعیت آن در فضای موجود می تواند کاربرد داشته باشد.
نمای متوسط یا نمای کمر
3- نمای زانو (Knee Shot ) (3/4):
نمای زانو یا نمای سه چهارم از بالای سر سوژه تا ناحیه زانو (بالا یا پایین آن) را شامل می شود.
در این نما حدود سه چهارم از بدن سوژه در کادر تصویر دیده می شود.
در سینما قبلا این نما را در فیلم های وسترن زیاد بکار می بردند بطوریکه به آن نمای آمریکایی (American shot) یا نمای گاوچران (Cowboy Shot) هم می گویند. نمای گاوچران یا کابوی، از بالای زانو (وسط ران) تا بالای کلاه سوژه را شامل می شود.
نمای زانو در فیلم هفت دلاور، ساخته آنتوان فوکوآ (2016)
ج) انواع نماهای دور
در نمای دور(Long Shot) که به آن نمای گسترده (Wide Shot) نیز می گویند، سوژه در فاصله ای دور نسبت به دوربین دیده می شود و بیشتر بر مکان و موقعیت سوژه تاکید می گردد.
سه نمای دور شایع که مورد استفاده عکاسان و فیلمسازان می‌باشد عبارت است از:
1- نمای تمام قد (نمای دور متوسط) (Medium Long Shot) (MLS):
در این نما که به آن نمای کامل (Full Shot) هم می گویند، تمام بدن سوژه از سر تا انگشت پا ، کادر تصویر را پر می کند.
این نما، حالت قرار گیری سوژه در محیط و ژست او را نمایش می دهد و بیشتر به فعالیت و موقعیت سوژه می پردازد تا اینکه بخواهد احساسات فرد را به نمایش گذارد.
در نمای تمام قد، تمام بدن سوژه در کادر دیده می شود.
2- نمای دور (نمای لانگ شات) (Long Shot) (LS):
در نمای لانگ شات که به آن نمای گسترده (Wide Shot) هم می گویند، سوژه فقط قسمت کمی از کادر تصویر را پر می کند. در این نما اگر چه کل بدن سوژه دیده می شود و سوژه موضوع اصلی تصویر است ولی بیشتر سطح کادر را زمینه و محیط تصویر پر می کند.
این نما ارتباط بین سوژه و محیط را در تصویر نمایش می دهد و محیط یا زمینه تصویر در این نما معمولا بارز و آشکار است. مقایسه اندازه سوژه با عناصر محیط در این نما به خوبی قابل انجام است.
در نمای دور یا لانگ شات، اندازه سوژه در مقایسه با عناصر محیط به خوبی نمایش داده می شود.
3- نمای خیلی دور (نمای معرفی) (Extreme Long Shot) (ELS):
در این نما که به آن نمای خیلی گسترده (Extreme Wide Shot) نیز می گویند محیط و زمینه تصویر مهمترین نقش را در تصویر دارد و یک منظره بزرگ اکثر فضای کادر را می پوشاند. سوژه در این نما در دوردست دیده می شود. حتی ممکن است به درستی قابل تشخیص نباشد.
این نما برای نشان دادن سوژه از دور یا منطقه ای که صحنه در آن اتفاق می افتد بکار می رود و می تواند وضعیت محیط و فضای حاکم بر تصویر را نمایش دهد. در فیلمسازی برای نمای ابتدای فیلم یا انتهای آن بطور شایع از نمای دور یا خیلی دور استفاده می شود (Establishing Shots).
نمای خیلی دور برای نمایش زمان و مکان و همچنین ارتباط فیزیکی یا حسی سوژه با محیط و عناصر موجود در آن، بسیار مفید می باشد.
محیط و زمینه تصویر مهمترین نقش را در نمای خیلی دور دارند.
برای مقایسه انواع نماهای مختلف تصویر بر اساس اندازه سوژه می توانید تصویر زیر را ملاحظه فرمایید.
مقایسه انواع کادر بندی در نماهای مختلف تصویر بر اساس اندازه سوژه
انواع نمای تصویر بر اساس زاویه دوربین
هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در محل قرارگیری دوربین، راستای دید دوربین نسبت به راستای دید سوژه (محوری که از پشت سر سوژه به سمت جلو سوژه امتداد می یابد) ، زاویه ای می سازد که به آن زاویه دوربین (Camera angle) می گویند.
تغییر زاویه دوربین نسبت به یک سوژه ثابت می تواند نماهای مختلفی ایجاد کند و تاثیر بصری متفاوتی در مخاطب داشته باشد. با کمک این زاویه می توان جنبه هایی از فضا، عناصر بصری و محیط را در کادر تصویر به نمایش گذارد یا بر آنها تاکید نمود. این زوایا هم در عکاسی و هم در فیلمبرداری کاربرد دارند.
تغییر زاویه دوربین نسبت به سوژه در محور عمودی
زاویه دوربین بر اساس ارتفاع، فاصله و اندازه زاویه ای که نسبت به سوژه دارد درنظر گرفته می شود. نماهای مختلف تصویر بر اساس زاویه دوربین را که بطور شایع مورد استفاده قرار می گیرند، می توان در دو دسته کلی زیر طبقه بندی کرد:
الف) نماهای ناشی از تغییر زاویه دوربین در محور افقی
ب) نماهای ناشی از تغییر زاویه دوربین در محور عمودی
الف) تغییر زاویه دوربین در محور افقی
در وضعیتی که دوربین به سمت سوژه قرار گرفته است، با تغییر زاویه دوربین در محور افقی (Horizontal Camera Angles) موجب می شود که سوژه در نماهای مختلفی در کادر تصویر دیده شود. به عبارت دیگر اگر نسبت به محور افقی دوربین، سوژه حول محور عمودی بدن چرخش داشته باشد، موجب می شود که چند نوع نمای مختلف ایجاد گردد.
اگر فقط صورت سوژه به عنوان عنصر اصلی تصویر در کادر قرار گرفته باشد، به قسمتی از صورت که در مقابل دوربین قرار می گیرد نمای صورت (Facial view) می گویند. به عبارت دیگر، زاویه ای که صورت نسبت به محور دوربین می سازد نمای صورت را مشخص می کند.
زاویه صورت نسبت به چرخش افقی محور دوربین
بر اساس تغییر زاویه دوربین در محور افقی، چند نوع نمای مختلف ایجاد می گردد که بر اساس زاویه دوربین تعریف می شوند:
1) زاویه روبرو یا تمام رخ (Frontal Angle)
این نما وقتی ایجاد می شود که نوک بینی سوژه مستقیما به سمت لنز دوربین باشد. به این نما وقتی کل صورت در داخل کادر تصویر دیده می شود. نمای چهره کامل یا تمام رخ (Full face Angle) نیز می گویند.
2) زاویه سه چهارم (3/4 view Angle)
هنگامی که سوژه سر خود را در محور بدن به یک سمت آنقدر بچرخاند تا جایی که از داخل کادر دوربین، گوش سوژه در سمتی که نسبت به دوربین دورتر است، دیده نشود.
3) زاویه دو سوم (2/3 view Angle)
این نما وقتی ایجاد می شود که سر سوژه در محور بدن آن قدر به یک سمت بچرخد تا جایی که در کادر تصویر، خط بینی به ناحیه گونه در سمت دورتر صورت برسد. در این نما باید چرخش صورت آنقدر باشد که بینی، خط کناری گونه را قطع نکند. در این نما عمق و احساس حجم به میزان بیشتری ادراک می شود.
4) زاویه نیم رخ (Profile Angle)
نیم رخ حالتی است که صورت سوژه به اندازه 90 درجه نسبت به محور دید دوربین به یک سمت چرخش پیدا کند. در این حالت فقط یک طرف چهره سوژه دیده می شود.
5) زاویه پشت (Rear Angle)
در این حالت سوژه کاملا پشت به دوربین است و در کادر تصویر پشت سر سوژه دیده می شود.
نمای صورت در زوایای مختلف با چرخش سر در محور بدن نسبت به محور دوربین
ب) تغییر زاویه دوربین در محور عمودی
با تغییر زاویه دوربین در محور عمودی (Vertical Camera Angles) نسبت به یک سوژه می توان نماهای مختلفی ایجاد کرد. نماهایی که از بالا، روبرو یا پایین، سوژه را نمایش می دهند.
عموما سطح افق را بر اساس سطح چشم سوژه (Eye level) تعریف می کنند و تغییر زاویه دوربین را نسبت به آن می سنجند. بر همین اساس نیز زاویه های مختلف دوربین نام گذاری شده اند.
برخی از شایع ترین زاویه های دوربین در محور عمودی شامل موارد زیر می باشند:
1) زاویه چشم پرنده (Bird's Eye Angle)
زاویه دید چشم پرنده که به آن نمای هوایی (Aerial View) نیز گفته می شود، نمایی است که از زاویه ای بسیار بالا و دور از سوژه گرفته می شود. این نما معمولا با زاویه باز (Wide) و از مسافت دور نسبت به سوژه می باشد.
در این نما معمولا از محیط پیرامون سوژه یک دید کلی به مخاطب داده می شود و بر جزئیات سوژه، خیلی تاکید نمی گردد.
تصویری با زاویه دید چشم پرنده (Bird's eye)
2) زاویه از بالای سر (Overhead Angle)
در این حالت، دوربین در بالای سر سوژه و تقریبا عمود بر آن قرار می گیرد.
با استفاده از این زاویه معمولا تصویری بدست می آید که دارای پرسپکتیو از بالا به پایین (Top-down perspective) خواهد بود.
نمایی با زاویه از بالای سر
3) زاویه از بالا (High Angle)
در این زاویه از دوربین ، کادر تصویر از جهت بالا به پایین به سمت سوژه نگاه می کند.
در این نما ارتفاع و ظاهر سوژه کمی تغییر می کند. نمای با زاویه از بالا می تواند حس حقارت، آسیب پذیری، ضعف یا ترس را در سوژه تداعی کند.
نمایی با زاویه از بالا
4) زاویه خیلی از بالا (Extreme High Angle)
در این نما، زاویه نگاه به سوژه آنقدر بالا می رود که به حالت عمودی نزدیک می گردد. این زاویه نوع تشدید یافته زاویه از بالا (High angle) است.
نمایی با زاویه خیلی از بالا (Extreme High Angle)
5) زاویه در سطح چشم (Eye-level Angle)
در این زاویه، دوربین در سطح ارتفاع سوژه قرار دارد و از روبرو به سوژه نگاه می کند. عموما دوربین در ارتفاعی برابر با ارتفاع چشم سوژه و در سطح آن قرار می گیرد.
این یکی از نماهای شایع در عکاسی است. در این نما معمولا در تصویر سوژه اغراق نمی شود و نمایی واقع گرایانه از وی به نمایش می گذارد.
نمایی با زاویه در سطح چشم (Eye-level)
6) زاویه از پایین (Low Angle)
در این زاویه، دوربین در سطحی پایین تر از سطح چشم و با زاویه رو به بالا قرار می گیرد و نمای تصویر نیز رو به بالا دیده خواهد شد. در این نما معمولا در حالت سوژه اغراق می شود و می تواند حس برتری، قدرت یا خطرناک بودن را القا کند.
7) زاویه خیلی از پایین (Extreme Low Angle)
زاویه خیلی از پایین وقتی است که زاویه دوربین نسبت به سوژه خیلی پایین برود بطوری که انگار در سطح زمین قرار گرفته است. به این زاویه، دید کرم مانند (Worm's Eye View) نیز می گویند. این حالت تشدید یافته زاویه از پایین است.
نمای زاویه از پایین (سمت چپ) و زاویه خیلی از پایین یا دید کرم مانند (سمت راست)
8) زاویه کج (Dutch Angle)
در نمای با زاویه کـج یا زاویه آلمانی (Dutch angle) که به آن نمای کج (Tilted) یا (Dutch tilt) نیز می گویند، سوژه و یا عناصر تصویر نسبت به خط عمودی و سطح افق به سمت راست یا چپ منحرف شده است و به صورت ناپایدار در تصویر دیده می شوند. توضیح اینکه کلمه Dutch به معنی هلندی است، منتهی به این علت که ابتدا چنین زاویه ای بیشتر در فیلم های آلمانی بکار می رفت، به زاویه آلمانی مشهور شد که در طی زمان کلمه Deutsch tilt به معنای زاویه آلمانی به کلمه Dutch tilt تغییر یافت.
دوربین برای ثبت چنین تصویری در محور خود چرخش پیدا می کند تا راستای سوژه نسبت به کادر تصویر به صورت مایل قرار گیرد. در این نما حالت افتادن و حس بی تعادل بودن القا می شود.
این نما که در فیلم های سینمایی بیشتر بکار می رود، معمولا برای نمایش رویا، توهم، حس تزلزل یا نا امنی استفاده می شود.
دو نمونه نمای با زاویه کج یا نمای آلمانی
برای مقایسه انواع نماهای مختلف تصویر بر اساس تغییر زاویه عمودی دوربین می توانید تصویر زیر را ملاحظه فرمایید.
مقایسه انواع نماهای مختلف تصویر بر اساس تغییر زاویه عمودی دوربین
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1399/6/24
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_ Justin Dise (2016). Filmmaking 101: Camera Shot Types. Retrieve from www.bhphotovideo.com on Sep 7.
2_ Editors (2020). Elements of Cinematography: Camera. Retrieve from www.utdallas.edu on Sep 5.
3_ Eva Contis (2019). Types of Shots in a Film: The First Tools to Building a Shot List. Retrieve from www.careersinfilm.com on March 18.
4_ Studio Binder (2020). The Ultimate Guide to Camera Shots (50+ Types of Shots and Angles in Film). Retrieve from www.studiobinder.com on March 11.
5_ Gabe Moura (2014). Shot Sizes: Telling What They See. Retrieve from www.elementsofcinema.com on Jun 3.
6_ Judit Ruiz Ricart (2018). 20 Types of Shots, Camera Angles, and Movements All Videographers Should Know. Retrieve from www.wix.com on Dec 6.
7_ Into Film (2020). Types of camera shot. Retrieve from www.futurelearn.com on Sep 2.
8_ Ruckus Skye et al. (2020). An introduction to camera shot types. Retrieve from www.adobe.com on Sep 2.
9_ Jamie Christensen (2019(15 Essential Camera Shots, Angles and Movements. Retrieve from https://wolfcrow.com on Apr 15.
10_ Grant Harvey (2019(.Your Guide to the 18 Most Important Camera Shots. Retrieve from www.lemonlight.com on Apr 18.
مقالات مرتبط:
ـ موقعیت دوربین و منابع نور در عکاسی پرتره