اگر چه عکاسی عملا در قرن نوزدهم میلادی اختراع گردید، ولی در قرن بیستم پیشرفت هایی که در عرصه فناوری در جهان رخ داد آن را شدیدا تحت تاثیر قرار داد. تکامل دوربین های عکاسی، شیشه های اپتیکی جدید، تکنیک های چاپ، تولید مواد شیمیایی با کیفیت، مدارات الکترونیکی، فناوری تولید باطری های کوچک و با دوام و همچنین ایجاد سیستم های تولید انبوه از جمله بعضی از دستاوردهای این قرن می باشد.
در اواخر قرن نوزدهم، دوربین های مورد استفاده عکاسان عموما از نوع ویوکمرای تاشو (Viewcamera) بود که صفحات حاوی فیلم در قاب های چوبی در داخل تاریکخانه آماده می شد و سپس درون جعبه دوربین قرار می گرفت. برای سایه انداختن بر روی صفحه فیلم از پارچه سیاهی استفاده می شد تا عکاس فرصت کند درون دوربین، صفحه چوبی نگهدارنده فیلم را با یک قطعه شیشه تعویض کند بدون اینکه فیلم نور ببیند و سپس با باز کردن شاترهای ابتدایی و درپوش مانندی که بر این نوع دوربین ها سوار بود فیلم را نوردهی می کردند و عکس را به ثبت می رساندند.
دوربین عکاسی از نوع ویوکمرای تاشو و ساختار شماتیک آن
یکی از انواع شاترهایی که بیشتر در دوربین های ویوکمرا بکار می رفت، شاتر درپوش غلتکی (Roller-Blind Shutter) خوانده می شد. در این شاترها با کشیدن یک سیم آویز، شاتر بسته و کوک می شد تا امکان باز کردن درپوش نگهدارنده داخل دوربین فراهم گردد. با فشردن یک مخزن هوای لاستیکی (Bulb) که شبیه یک توپ کوچک بود و به لوله ای متصل شده بود هوا دمیده می شد و باعث می شد در انتهای لوله حباب بادکنکی کوچکی که قرار داشت از هوا پر شود و متورم گردد. تورم حباب، باعث خلاص شدن درپوش می شد و شاتر باز می شد.
وقتی که نوردهی طولانی مورد نظر بود، مخزن هوا (Bulb) فشرده نگه داشته می شد و با یک عدد ساعت، بطور جداگانه زمان مورد نظر کنترل می شد. از آن زمان هنوز حرف لاتین B که مخفف Bulb (حباب) می باشد به عنوان علامت نوردهی های طولانی در دوربین های عکاسی بکار می رود.
ساختمان یک شاتر درپوش غلتکی به همراه مخزن هوای آن (Bulb)
در اواخر قرن نوزدهم دوربین ها اکثرا از عدسی های معروف به عدسی راست خط سریع (Rapid Rectilinear) و یا عدسی غیرآستیگمات داگر (Anastigmat Dagor lens) استفاده می شد که حداکثر دیافراگم باز آنها حدود f/8 بود. عدسی های با دیافراگم باز تر تحت عنوان لنز سه بخشی کوک (Cooke Triplet Lens) ابداع گردیده بود که برای پرتره بیشتر استفاده می شد ولی کیفیت پایین و ناواضح در حواشی عکس ایجاد می کرد.
لنز راست خط سریع (تصویر راست)، لنز سه بخشی کوک (چپ بالا) و لنز غیرآستیگمات داگر (چپ پایین)
در سال 1900 میلادی دوربین های قوطی شکل و ساده براونی (Kodak Brownie Camera) توسط شرکت کداک عرضه گردید که از دوربین های کداک اصلی (No-1) ارزان تر بود و مشتریان بسیاری بدست آورد. همچنین در سال 1910 میلادی دوربین های تاشو جیبی (Pocket roll film camera) به بازار عرضه شد. این دو نوع دوربین با استفاده از فیلم رول ارائه شدند و کداک برای آنها فیلم های رول تولید می کرد. در آن دوران مدل های مختلفی از این نوع دوربین ها طراحی و ساخته شد که هر کدام از آنها برای فیلم هایی با پهنای متفاوت و قرقره های مختلف طراحی شده بودند بطوریکه حدود 30 اندازه مختلف فیلم در بازار موجود بود.
دوربین های جیبی رول فیلم دارای فانوس های چرمی تاشو بودند و از یک منظره یاب انعکاسی کوچک بهره می بردند که قابلیت چرخش 90 درجه داشت. این دوربین ها معمولا سه یا چهار سرعت شاتر و دیافراگم هایی حدود f/8 تا f/32 داشتند. دوربین های قوطی شکل و تاشو تا اواخر 1950 شایعترین نوع دوربین های مورد استفاده مردم بودند. سرویس های چاپ عکس به صورت دستی و در تاریکخانه های پشت مغازه ها انجام می شد.
دوربین قوطی شکل براونی کداک (تصویر راست) و دوربین تاشو جیبی (تصویر چپ)
در اواخر قرن نوزدهم میلادی به دنبال تحقیقاتی که در آلمان انجام شد، امکان ساخت لنزهایی با شیشه های بهتر و وضوح بالاتر فراهم گردید. در سال 1913 طراحی به نام اسکار بارناک (Oskar Barnack) که برای شرکت آلمانی لایتز (Leitz) که سازنده لنزهای میکروسکوپی بود دوربین کوچکی ساخت که دارای بدنه فلزی بود و فیلم 35 میلیمتری سوراخ شده مشابه با فیلم های سینمایی در آن استفاده می شد. حدود 10 سال بعد شرکت لایتز نوع پیشرفته تر دوربین مذکور را به نام لایکا (Leica ) که از دو کلمه (LEItz CAmera) اقتباس شده بود ارائه داد.
دوربین اولیه بارناک (تصویر بالا) و اولین دوربین لایکا (تصویر پایین)
در سال 1925 میلادی دوربین صفحه ای ارمانوکس (Ermanox) با منظره یابی در ارتفاع چشم و استفاده از یک لنز با f/1.8 ارائه شد که تا آن زمان سریع ترین لنز دوربین در جهان به حساب می آمد. در آن زمان با استفاده از حساس ترین فیلم ها، امکان نوردهی های لحظه ای بدون استفاده از سوزاندن پودر فلاش در محیط های داخلی فراهم شد. از این پس می شد عکسبرداری مخفی نیز انجام پذیرد.
دوربین صفحه ای ارمانوکس
در سال 1930 میلادی اولین لامپ فلاش عکاسی توسط مخترع آلمانی به نام یوهانس استرمایر (Johannes Ostermeier) به شکل تجاری تولید شد و به نام واکوبلیتز (Vacublitz) نامیده شد. استفاده از دوربین های صفحه ای در سالهای 1930 میلادی در بین خبرنگاران شایع بود. دوربین صفحه ای اسپید گرافیک (Speed Graphic) آمریکایی از این دسته بود که دارای یک نگهدارنده فلاش حبابی بزرگ و یک منظره یاب قاب فلزی بود. روزنامه ها ترجیح می دادند عکاسان خبری از دوربین های صفحه ای استفاده کنند چون فرایند چاپ آنها بطور مجزا و به سرعت عملی بود.
لامپ فلاش عکاسی واکوبلیتز (تصویر راست) و دوربین صفحه ای با فلاش حبابی (تصویر چپ)
در سال 1928 میلادی دوربین رولیفلکس (Rolleiflex) پدید آمد. این دوربین های دو لنزی امکان ترکیب بندی و فوکوس بصری بر صفحه بالای دوربین به اندازه نگاتیو کامل را فراهم می کرد.این دوربین ها از نگاتیو مربع 6 سانتیمتری و لنز با کیفیت زایس مدل تسار (Tessar) با f/3.5 برخوردار بود.
دوربین دو لنزی رولیفلکس
در دهه 1920 میلادی دوربین های صفحه ای تک لنز انعکاسی (Single Lens Reflex) مناسب برای عکاسی روی دست و پرتره عرضه شدند. آنها اساسا بر مبنای طرح کمرا ابسکیورا انعکاسی ساخته شده بودند که با استفاده از یک آیینه امکان دیدن و فوکوس کردن تصویری با جهت درست را بر یک صفحه مات افقی فراهم می کرد. لنز که بوسیله فانوس به دوربین متصل بود با چرخش دسته ای در بدنه جانبی دوربین برای فوکوس کردن به جلو و عقب حرکت می کرد. هنگام فشردن شاتر، آیینه بزرگ لولایی درون بدنه دوربین بالا می رفت و اجازه نوردهی به صفحه فیلم را می داد.
اولین دوربین تک لنزی انعکاسی (SLR) 35 میلیمتری در سال 1936 میلادی در آلمان توسط شرکت آیهگی (Ihagee) به نام اگزکتا (Exakta) تولید شد. این دوربین را می توان پیشگام دوربین های تک لنزی انعکاسی امروزی دانست. این دوربین اولین دوربین کوچک و روی دست بود که امکان ترکیب بندی و فوکوس دقیق را فراهم می ساخت و بطور بالقوه امکان نصب لنزهای قابل تعویض را داشت.
دوربین اگزکتا آلمانی ، اولین دوربین تک لنزی انعکاسی (SLR سی و پنج میلیمتری)
در طی جنگ جهانی دوم صادرات لوازم ساخت آلمان متوقف شد. فناوری ها در راستای نیازهای جنگی متمرکز گشت. در سال 1948 میلادی در سوئد برای اولین بار دوربین دقیق فیلم رول و تک لنز انعکاسی (SLR) توسط ویکتور هسلبلاد (Victor Hasselblad) ساخته شد. این دوربین به تدریج رقیبی برای رولیفلکس گشت.
اولین دوربین فیلم رول و تک لنز انعکاسی (SLR) هسلبلاد
در سالهای ابتدایی پس از جنگ جهانی دوم، ژاپنی ها شروع به طراحی و ساخت دوربین های دقیق کردند. در سال 1948 میلادی شرکت ژاپنی پنتاکس (Pentax) دیافراگم های جدیدی تولید کرد که تغییر سریع روزنه دیافراگم بدون برداشتن چشم از صفحه فوکوس را امکان پذیر می ساخت. در سال 1949 میلادی در آلمان شرقی شرکت زایس ایکون (Zeiss Ikon) اولین شرکتی بود که یک قطعه منشور شیشه ای پنج وجهی (Pent prism) در ساختمان منظره یاب دوربین خود به نام کنتاکس اس (Contax S) قرار داد بطوریکه دوربین SLR بتواند در ارتفاع چشم قرار گیرد.
دوربین عکاسی کنتاکس اس اولین دوربین دارنده منشور شیشه ای در ساختمان منظره یاب
در سال 1954 میلادی شرکت پنتاکس اولین آیینه بازگشتی در دوربین عکاسی را معرفی کرد. همچنین پنتاکس از اولین شرکت هایی بود که سیستم نورسنجی از میان لنز (Through The Lens = TTL) را در دهه 1960 میلادی مورد بهره برداری قرار داد.
طی سالهای بعد دوربین های تک لنز انعکاسی به سرعت توسعه یافتند. کارخانه های مختلف همچون کانن (Canon)، نیکون (Nikon)، پنتاکس (Pentax) و مینولتا (Minolta) دوربین هایی با لنزها، موتورهای برقی (Motor Drive) و تجهیزات مخصوص به خود را تولید کردند.
در دهه 60 میلادی راه های جدید طراحی لنز با کامپیوتر ، استفاده از پوشش های پیشرفته لنز و سطوح شیشه ای چند لایه جهت کاهش انعکاس های نامطلوب نوری، تحولات سریعی در عرصه ساخت و طراحی لنزها بوجود آورد. لنزهای مختلفی با فواصل کانونی گوناگون ، لنزهای زاویه باز، چشم ماهی (Fish eye)، تله فوتو و انواع لنزهای زوم با تصاویری شفاف و کنتراست عالی تولید شدند.
لنز دوربین های عکاسی SLR با فواصل کانونی گوناگون
علی رغم پیشرفت هایی که در دوربین های35 میلیمتری SLR اتفاق افتاده بود، به علت تمایل زیاد عکاسان حرفه ای در حوزه های مختلف عکاسی همچون معماری یا طبیعت بیجان استودیویی (Still life) ، اشکال جدید ویوکامرا با فیلم های سایز بزرگ در اواخر دهه 1950 میلادی به بازار آمد. آنها همچنان دارای فانوس بودند منتهی به جای چوب از فلز استفاده شده بود و از لنزهای پیشرفته بهره می بردند. عموما توسط یک ریل به سه پایه متصل می شدند به همین خاطر به آنها دوربین های تک ریلی (مونوریل) نیز گفته می شد.
در این دوربین ها حرکات لنز و دوربین برای تنظیم زاویه و ارتفاع جلوی دوربین در تناسب با پشت دوربین جهت کنترل وضوح و پرسپکتیو تصویر کاربرد دارند. اغلب آنها از فیلم های تخت بزرگ (10 x 5/12 سانتیمتر یا 3x5 اینچ) استفاده می کنند اگر چه معمولا امکان نصب پشتی های پولاروید و فیلم رول هم در آنها وجود دارد.
نمونه ویوکامرا مونوریل با فیلم های سایز بزرگ و دارای فانوس
در طی دهه 1950 میلادی دوربین های ارزان قیمت و کوچک برای مبتدیان و افراد غیرحرفه ای عرضه گردید. دوربین هایی که کاست های فیلم 35 میلیمتری را در خود جای می دادند به تدریج روانه بازار شد. این دوربین ها عموما منظره یاب مستقیم داشتند و بدنه محکم و قابل قبولی ارائه می دادند. در سال 1963 میلادی کداک دوربین کوچک و ارزان قیمت اینستاماتیک (Instamatic) که فیلم با کارتریج کامل در آن جای می گرفت تولید نمود.
در سال 1982 میلادی کداک دوربین دیسکی کوچکی را معرفی کرد (Kodak Disc Camera) که با فیلم مدوری از نگاتیو رنگی پر می شد و 15 عکس 11x8 میلیمتر می گرفت.
دوربین عکاسی اینستاماتیک کداک (تصویر راست) و دوربین دیسکی کداک (تصویر چپ)
در اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 میلادی دوربین های جمع و جور (Compact) که می توانستند بطور خودکار تصمیمات کنترل تصویر را بر عهده بگیرند تولید شدند. این دوربین ها که به عنوان دوربین های ببین و بگیر (Point and Shoot) مشهور شده بودند می توانستند سرعت شاتر، روزنه دیافراگم و فوکوس را بطور خودکار اندازه گیری کنند. این دوربین ها به شدت در عکاسان خانگی محبوبیت زیادی پیدا کرد.
نمونه دوربین های جمع و جور (کامپکت)
در دهه 1980 میلادی کارخانه های دوربین سازی، دوربین های عکاسی 35 میلیمتری با کیفیت خوب عرضه می کردند و به علت ارائه فراوان و متنوع امولسیون های رنگی و سیاه و سفید و همچنین طراحی اغلب لابراتوارهای چاپ عکس برای فیلم های 35 میلیمتری جاذبه فراوانی در بین متقاضیان ایجاد نموده بود.
در طی سالهای آخر قرن بیستم و قبل از شروع عصر دیجیتال در عکاسی، دوربین های کوچک و دوربین های تک لنز انعکاسی (SLR) شاهد پیشرفت های زیادی بوده اند. فلاش داخلی، نورسنج های الکترونیکی و دقیق، تنظیمات نوردهی برنامه ریزی شده، سیستم های خودکار و لنزهای با کیفیت بسیار بالا از جمله مواردی است که در سیر تکاملی دوربین های عکاسی، بشر شاهد پیشرفت آنها بوده است.
تا اینکه در سال 1991 میلادی با تولید اولین دوربین عکاسی دیجیتال توسط کمپانی کداک که قابلیت استفاده توسط عکاسان حرفه ای را دارا بود، به سرعت عکاسی دیجیتال گسترش یافت و در اندک زمانی از نظر کیفی و کمی جایگزین اصلی عکاسی آنالوگ در سطح جهان گردید. با این وجود، عکاسی آنالوگ فقط در تاریخچه عکاسی باقی نمانده است و آشنایی با عکاسی آنالوگ همچنان در مباحث آموزش عکاسی به هنرجویان و دانشجویان این رشته تدریس می شود و علاوه بر آن هنوز برخی عکاسان حرفه ای از روش های عکاسی آنالوگ برای ثبت عکس های خود استفاده می نمایند.
چند نمونه دوربین های SLR آنالوگ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تنظیم: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/7/28
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Naomi Rosenblum at al (2017). History of photography. Retrieve from www.britannica.com on Aug 12.
2_Michael John Langford (1997). The Story of Photography from its beginnings to the present day, 2th ed. Focal Press, England.
(ترجمه فارسی: داستان عکاسی، رضا نبوی، نشر افکار، 1389)
3_Mary Bellis (2017). History of Photography and the Camera. Retrieve from www.thoughtco.com on Aug 14.
4_Liz Masoner (2017). A Brief History of Photography and the Camera. Retrieve from www.thespruce.com on Aug 15.
5_Haunty (2016). Leonardo da Vinci's Camera Obscura. Retrieve from https://owlcation.com on Aug 12.
6_Ernest Purdum (2006). Shutters - History and Use. Retrieve from www.largeformatphotography.info on Aug 12.
مقالات مرتبط:
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش اول: آغاز تا سال 1850 میلادی
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش دوم: از سال 1851 میلادی و دوران صفحات تر
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش سوم: از 1871 تا دهه 1900 میلادی
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش چهارم: تکامل عکس های رنگی