هنر عکاسی (Photography) اصولا در مورد ثبت نور است. برای تولید یک عکس از طریق دوربین عکاسی لازم است که به میزان کافی، نور وارد دوربین شود. پس کنترل نور ورودی، عامل بسیار مهمی در نحوه تشکیل تصویر و کیفیت آن خواهد بود. اگر می خواهید که یک عکس خوب که مورد نظر شماست را ثبت کنید، لازم است بر روی کیفیت و چگونگی ورود نور به دوربین، توجه ویژه داشته باشید.
نوردهی (Exposure) در عکاسی به این معنی است که چه مقدار نور وارد دوربین می شود. هر چه نوردهی بیشتر باشد، روشنایی عکس بیشتر می شود و هر چه نوردهی کمتر باشد، عکس تاریک تر خواهد شد.
نور اصلی ترین عنصر در عکاسی است و نوردهی مناسب، مهمترین مهارتی است که باید یک عکاس داشته باشد. اگر روشنایی عکسی خوب باشد یعنی نوردهی آن خوب است.
تصویری از تیمچه امین الدوله در بازار کاشان- اگر میزان نوردهی کم باشد، تصویر تاریک شده و اگر نوردهی بیش از حد باشد، تصویر خیلی روشن می گردد.
در اکثر دوربین های دیجیتال امکانی قرار داده شده است تا تنظیم نوردهی به صورت خودکار (اتوماتیک) انجام گردد (Auto Exposure). در این حالت، دوربین عکاسی خودش نحوه نوردهی مناسب را برای دوربین تنظیم می کند.
استفاده از حالت نوردهی خودکار در خیلی مواقع منجر به ثبت عکس هایی با نور خوب می شود، ولی الزاما نمی تواند منجر به گرفتن یک عکس خوب شود.
علاوه بر حالت خودکار، حالت های نیمه خودکار (Semi-Automatic) و همچنین حالت تنظیم دستی (Manual) نوردهی نیز در عموم دوربین های عکاسی وجود دارد که بر اساس سیستم نورسنجی دوربین طراحی شده اند و هر کدام کاربردهای مختلفی دارند که در جای خود مورد بحث قرار خواهد گرفت.
برای مطالعه بیشتر در خصوص نحوه نورسنجی در دوربین ها می توانید به مقاله " نورسنجی و حالت های نوردهی در دوربین های عکاسی " در همین وب‌سایت مراجعه نمایید.
حالت های مختلف نوردهی و امکان انتخاب تنظیم خودکار یا دستی آن بر روی چند نمونه دوربین عکاسی- تنظیم حالت نوردهی خودکار با پیکان مشخص شده است.
عوامل کنترل کننده در نوردهی
ایجاد خلاقیت در عکاسی وقتی امکان پذیر است که عکاس بر نوردهی تصویر کنترل داشته باشد. این کنترل بر روی اندازه ، کیفیت و چگونگی ورود نور به داخل دوربین و برخورد آن با حسگر (سنسور) اعمال می شود و برای بدست آوردن یک تصویر مطلوب از اهمیت زیادی برخوردار است.
نور ورودی به دوربین می تواند مشخصات و کیفیت متفاوتی داشته باشد. بطور کلی در نوری که به دوربین وارد می شود و به سنسور برخورد می کند تا تصویر تشکیل شود، چهار عامل اصلی تاثیرگذار است:
1) شدت روشنایی نور (Brightness Intensity)
نور از ذراتی به نام فوتون تشکیل شده است. شدت روشنایی یک منبع نور به میزان فوتون هایی که منتشر می کند بستگی دارد. هر چه تعداد فوتون ها بیشتر باشد، شدت روشنایی نیز بیشتر خواهد بود. پس اگر منبع نور شدید باشد و میزان فوتون های بیشتری به سطح سنسور دوربین برخورد کند، تصویر ایجاد شده نیز پرنورتر خواهد شد.
هر چه منبع نور شدیدتر باشد، نور بیشتری به سوژه برخورد کرده و آن را روشن تر می کند.
2) مدت زمان مواجهه با نور (Duration)
اگر نوری که به دوربین وارد می شود از یک منبع نور با شدت ثابت تامین گردد (یعنی منبعی که تعداد فوتون های معینی را از خودش منتشر می کند)، هر چه مدت زمان برخورد نور به سطح سنسور بیشتر باشد، تعداد فوتون های بیشتری توسط سنسور جمع آوری می شود و در نتیجه تصویر ایجاد شده روشن تر خواهد شد. به عبارت دیگر طول مدتی که نور به سطح سنسور برخورد می کند در میزان روشنایی تصویر تاثیر خواهد گذاشت.
در هنگام ثبت عکس در تصویر سمت راست، نور در مدت زمان طولانی تری با سنسور دوربین برخورد کرده است.
3) فاصله از منبع نور (Distance)
هر چه دوربین به منبع نور نزدیک تر باشد، فوتون های بیشتری از آن دریافت می کند و هر چه فاصله بیشتر باشد، فوتون های کمتری وارد دوربین می شود و در نتیجه تصویر ایجاد شده تاریک تر خواهد شد. علت این است که از منبع نور و همچنین از سطح اجسام، نور در زوایای مختلفی منتشر شده و در همه جهات پخش می گردد. هر چه فاصله از منبع نور بیشتر شود، فوتون های منتشر شده که در زوایای مختلف حرکت می کنند نیز فاصله بیشتری از یکدیگر خواهند گرفت و در نتیجه تراکم آنها در یک سطح مشخص کمتر خواهد شد. در این وضعیت مقدار فوتون هایی که وارد لنز دوربین می شوند بسیار کمتر از زمانی است که دوربین به منبع نور نزدیک تر است.
هر چه فاصله از منبع نور بیشتر شود، تراکم فوتون ها در یک سطح مشخص کمتر خواهد شد.
البته لازم به توضیح است که در اثر افزایش فاصله از منبع نور، میزان کاهشی که در نور دریافت شده ایجاد می شود بر اساس قانون عکس مجذور (Inverse Square Law) محاسبه می گردد. یعنی وقتی فاصله بین دوربین با منبع نور را دو برابر کنیم، نور دریافت شده یک چهارم قبل خواهد شد. درجای خود به این موضوع و کاربرد آن بیشتر خواهیم پرداخت.
با افزایش فاصله سوژه از منبع نور، میزان روشنایی آن کمتر می شود.
4) تغییرات ایجاد شده بر روی نور (Light Modification)
مسیر حرکت نور از زمانی که از یک منبع نور منتشر می شود تا وقتی که به دوربین می رسد می تواند دستخوش تغییراتی گردد. به عنوان مثال ابرها وقتی در مسیر نور خورشید قرار می گیرند، شدت نور را کاهش می دهند. همین کار را می توان با ابزارهای عکاسی که تحت عنوان پخش کننده یا دیفیوزر (Diffuser) نامیده می شوند نیز انجام داد و با قرار دادن آنها بین منبع نور و دوربین، از شدت و تیزی نور کاست.
ابرها مثل یک پخش کننده (دیفیوزر) عمل می کنند و نور خورشید پس از برخورد با آنها منتشر شده و نور نرم‌تر و کنتراست کمتری بین نواحی روشن و تاریک ایجاد می کند.
همچنین در بسیاری از موارد پرتوهای نور وارد شده به دوربین، بطور مستقیم از منبع نور نمی آید، بلکه به صورت غیرمستقیم از بازتاب نور بر روی سایر سطوح دریافت می شود. نورهای بازتاب شده بر اساس نوع سطوحی که از روی آنها بازتاب می شوند می توانند از نظر شدت، نرمی یا رنگ تحت تاثیر قرار گیرند. وقتی که شما از یک سوژه عکاسی می کنید، اگر در سایه قرار گرفته باشد یا اینکه در برابر آفتاب مستقیم باشد، میزان و کیفیت روشنایی آن بسیار متفاوت خواهد بود.
در عکاسی بطور شایع از ابزارهای مختلفی همچون پخش کننده ها (دیفیوزر)، بازتابنده ها (رفلکتور)، صفحات رنگی شفاف (ژل) یا سایر لوازم نورپردازی برای ایجاد تغییر در شدت و کیفیت نور استفاده می شود.
جهت نور پس از برخورد با سطح بازتابنده تغییر کرده و به سمت سوژه هدایت شده است.
مثلث نوردهی (Exposure Triangle)
برای گرفتن یک عکس که روشنایی کافی و مناسبی داشته باشد، لازم است که نور به میزان کافی و در مقدار مشخصی وارد دوربین شود. با انجام تنظیمات مختلف بر روی دوربین می توان میزان نور و نحوه ورود آن به دوربین را کنترل نمود.
عکاسی هنر است، پس گاهی ممکن است بخواهید تصاویر شما روشن تر و یا تاریک تر از شرایطی باشد که بطور معمول به عنوان روشنایی مناسب برای یک تصویر تعریف می شود.در چنین مواقعی با انجام تنظیم درست دوربین و نوردهی مناسب می توان به نتیجه دلخواه دست یافت.
در دوربین های عکاسی سه تنظیم جداگانه وجود دارد که با همکاری هم نقش اصلی را در کنترل نوردهی (Exposure) ایفا می کنند. این موارد عبارتند از:
ــ سرعت شاتر (Shutter Speed)
ــ اندازه روزنه دیافراگم (Aperture)
ــ حساسیت سنسور (ISO)
عوامل کنترل کننده اصلی در نوردهی
نحوه ارتباطی که این سه عامل با یکدیگر دارند و نقشی که در نوردهی تصویر ایفا می کنند، به صورت نمایشی با یک مثلث نشان داده می شود که اصطلاحا به آن مثلث نوردهی (Exposure Triangle) می گویند.
بنابراین مثلث نوردهی نشان دهنده ارتباط و ایجاد تعادل بین سه متغیر شامل اندازه روزنه دیافراگم، سرعت شاتر و حساسیت حسگر (سنسور) در تنظیم میزان نوردهی تصویر می باشد.
اگر یک متغیر تغییر کند، حداقل یکی از موارد دیگر نیز باید تغییر کند تا نوردهی اولیه حفظ شود.
نمایش عناصر اصلی در مثلث نوردهی و ارتباط آنها با یکدیگر
الف) اندازه روزنه دیافراگم (Aperture):
در داخل بدنه لنز، دیافراگم قرار دارد که در وسط آن روزنه ای برای عبور نور به داخل دوربین تعبیه شده است.
روزنه دیافراگم محل عبور نور به داخل دوربین است و قابلیت تغییر اندازه دارد. هر چه اندازه آن بزرگ تر باشد، نور بیشتری به دوربین وارد می گردد.
دیافراگم در تصویر به رنگ سبز نمایش داده شده است. هر چه اندازه روزنه دیافراگم بزرگتر باشد، نور بیشتری وارد به دوربین می شود.
ب) سرعت شاتر (Shutter Speed):
شاتر به صورت پرده ای در جلوی سنسور قرار گرفته است و مدت زمان نوردهی را کنترل می کند. این کار با تغییر سرعت باز و بسته شدن دریچه شاتر انجام می شود. سرعت شاتر در واحد ثانیه اندازه گیری می شود. هر چه مدت زمان باز بودن شاتر بیشتر باشد، نور بیشتری به سنسور برخورد خواهد کرد.
با فشردن دکمه شاتر دوربین، شاتر در زمان بسیار کوتاهی باز شده و اجازه می دهد نور به سنسور برخورد کند.
ج) حساسیت سنسور یا اندازه ISO:
میزان حساسیت دوربین برای میزان مشخصی از نور که توسط سنسور دریافت می شود تحت عنوان ISO خوانده می شود.
هر چه این حساسیت (ISO) بالاتر باشد، سنسور برای نوردهی کافی، نیازی به جمع آوری نور بیشتر نخواهد داشت. اگر اندازه ISO پایین باشد، یعنی برای نوردهی کافی، لازم است که مقادیر بیشتری نور توسط سنسور جمع‌آوری گردد.
حسگر (سنسور) در یک نمونه دوربین عکاسی ساخت شرکت نیکون
برای رسیدن به نور مناسب در هنگام تنظیم نوردهی، وقتی یکی از عناصر مثلث نوردهی را تغییر می دهیم لازم است که عناصر دیگر را با تغییر ایجاد شده هماهنگ کنیم. زیرا همه این عناصر بر میزان نور ورودی و در نتیجه اندازه روشنایی تصویر تاثیرگذار می باشند.
برای مطالعه بیشتر در خصوص عناصر مثلث نوردهی، به بخش های بعدی این مطلب شامل: بخش 2 –سرعت شاتر ، بخش 3 – اندازه روزنه دیافراگم و بخش 4 – حساسیت سنسور (ISO) مراجعه نمایید.
البته قبل از مطالعه بخش های بعدی بهتر است مختصری در خصوص اصطلاح گام یا توقف (Stop) شرح داده شود. توجه به مفهوم گام (استاپ) کلید درک مثلث نوردهی است.
گام یا توقف (Stop)
در عکاسی به دوبرابر شدن یا نصف شدن مقدار نوری که توسط آن نوردهی انجام می شود، یک گام یا توقف (Stop) می گویند.
با افزودن یک استاپ نور (دو برابر شدن نور)، تصویر تشکیل شده بر روی سنسور روشن تر می شود و برعکس با کم کردن یک استاپ نور (نصف کردن نور) تصویر تاریک تر خواهد شد.
با تنظیم هر یک از عناصر مثلث نوردهی می توان یک یا چند استاپ نور را اضافه یا کم نمود. سه عنصر مثلث نوردهی با هم کار می کنند و برای تنظیم نوردهی باید بین آنها تعادل برقرار گردد.
در شرایطی که نوردهی به سنسور مناسب است، در صورتیکه با تغییر در یک عنصر یک یا چند گام (استاپ) نوردهی افزایش یابد، به همان میزان لازم است در یک یا دو عنصر دیگر در جهت کاهش نوردهی اقدام کنید تا دوباره اندازه نوردهی اولیه بدست آید.
پس به منظور دریافت یک مقدار نور مشخص که برای نوردهی مناسب یک عکس مورد نیاز است، می توان انواع تنظیمات مختلف را با کمک این سه عامل انجام داد بطوریکه در هر نوع از این تنظیمات، میزان نور دریافتی توسط سنسور با نوع دیگر برابر باشد.
سوالی که مطرح می شود این است که انجام تنظیمات مختلف و کم و زیاد شدن میزان هر یک از این عوامل چه تاثیری بر روی عکس نهایی خواهد گذاشت؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است که هر یک از این عوامل با جزئیات بیشتر و بطور جداگانه مورد بررسی قرار گیرند.
در ادامه مطلب در بخش های بعدی این مقاله (لینک های زیر) به تشریح عملکرد این عوامل و نحوه کنترل و هماهنگی آنها در مثلث نوردهی خواهیم پرداخت:
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 2 –سرعت شاتر (Shutter Speed)
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 3 – اندازه روزنه دیافراگم (Aperture)
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 4 – حساسیت سنسور (ISO)
در این دو تصویر اندازه نوردهی یکسان است ولی تنظیمات نوردهی متفاوت می باشد، به همین علت نحوه نمایش عناصر تصویر نسبت به یکدیگر متفاوت شده است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1400/4/25
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Tom Ang (2011). Digital Photography: Step by Step, 1th ed. Dorling Kindersley Limited, UK.
2_Alex Cooke (2015). The Exposure Triangle: Understanding How Aperture, Shutter Speed, and ISO Work Together, Retrieve from http://fstoppers.com on Jun 7.
3_Michael Freeman (2008). Mastering Digital Photography, 1th ed. ILEX, UK.
4_Elizabeth Gray (2019). The Exposure Triangle – A Beginner’s Guide, Retrieve from http://photographylife.com on Jul 18.
5_Jim Harmer (2016). Photo Basics #1: Introduction and Exposure, Retrieve from http://improvephotography.com on Jul 17
6_Marcus Hawkins (2017). The Exposure Triangle: aperture, shutter speed and ISO explained, Retrieve from www.techradar.com on Jul 15.
7_Christian Hoiberg (2021). Understanding The Exposure Triangle in Photography, Retrieve from www.capturelandscapes.com on Jul 4.
8_Jenn Mishra and Lili Jakobovits (2021). How to Easily Understand the Exposure Triangle: Aperture, Shutter Speed & ISO, Retrieve from http://expertphotography.com on Apr 12.
9_Alex Schult (2021). The Exposure Triangle Explained in Plain English, Retrieve from www.photographytalk.com on Feb 9.
10_Todd Vorenkamp (2018). Understanding Exposure, Part 1: The Exposure Triangle, Retrieve from https://bhphotovideo.com on Jun 2.
11_Liz Walker (2011). The Complete Digital Photo Manual, 1th ed. Carlton Book Limited, UK.
مقالات مرتبط:
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 2 – سرعت شاتر
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 3 – اندازه روزنه دیافراگم
- اصول پایه نوردهی در عکاسی: بخش 4 – حساسیت سنسور (ISO)
- نورسنجی و حالت های نوردهی در دوربین های عکاسی
- ساختار دوربین های عکاسی دیجیتال
- نحوه کارکرد حسگر ( سنسور ) در دوربین های عکاسی دیجیتال
- دوربین های عکاسی دیجیتال و انواع آنها
- نمودار هیستوگرام در عکاسی (Histogram)
- انواع مختلف نور در عکاسی