مقایسه لنز تک کانونی (پرایم) با لنز زوم
Prime and Zoom Lenses

لنزهای تک کانونی یا پرایم (Prime) دارای فاصله کانونی ثابت می باشند به همین دلیل گاهی به آنها لفظ لنز ثابت (Fixed lens) نیز اتلاق می گردد. ولی لنزهای زوم (Zoom) دارای فاصله کانونی متغیر هستند. در این لنزها با چرخاندن حلقه زوم، فاصله کانونی لنز تغییر می کند. بنابراین زاویه دید و بزرگنمایی آن نیز تغییر می نماید.
در لنزهای زوم، فاصله کانونی حداقل و حداکثر لنز با دو عدد مشخص شده است. عدد کوچکتر نشان دهنده حداقل فاصله کانونی و عدد بزرگتر نشان دهنده حداکثر فاصله کانونی است که لنز می تواند داشته باشد.

چند نمونه لنز از نوع تک کانونی (پرایم) و زوم

در بعضی از لنزهای زوم، حداکثر اندازه روزنه دیافراگم متغیر است و با دو عدد مختلف نمایش داده می شود. در این لنزها در هر فاصله کانونی، حداکثر اندازه روزنه دیافراگم متفاوت می باشد بطوریکه وقتی لنز بر روی کمترین فاصله کانونی تنظیم شده است، اندازه روزنه دیافراگم در بیشترین حد خود باز خواهد شد (f کوچکتر) و برعکس در فواصل کانونی بلندتر، حداکثر باز شدن روزنه دیافراگم کمتر خواهد بود(f بزرگتر).
در لنزهای زومی که کیفیت بیشتری دارند و گران قیمت تر نیز هستند، طوری طراحی شده اند که حداکثر اندازه روزنه دیافراگم آنها ثابت باشد.

مثالی از متغیر بودن حداکثر روزنه دیافراگم در فواصل کانونی متفاوت در یک لنز زوم

در سالهای اخیر لنزهای زوم جایگاه بالایی در بین عکاسان حرفه ای پیدا کرده اند. پیشرفت تکنولوژی ساخت سنسورهای جدید و قابلیت عکاسی با ایزو (ISO) بالا موجب شده است که قابلیت دوربین های عکاسی افزایش یابد و مردم برای راحتی به سمت لنزهای زوم بروند.
انواع مختلفی از لنزهای زوم با قابلیت شارپنس بالا و قیمت مناسب و سیستم های تثبیت کننده تصویر(Image Stabilazer) تولید شده است بطوریکه در مواردی نیز کیفیت آنها از لنزهای پرایم با فاصله کانونی مشابه چیزی کم ندارد. با این وجود لنزهای پرایم هنوز جذابیت خود را برای عکاسان از دست نداده است.
در ادامه مطلب این دو نوع لنز را از نظر جزئیات و اختلاف هایی که با هم دارند مورد بررسی قرار خواهیم داد. 

مزایای لنزهای تک کانونی (پرایم)

کیفیت (Quality) 

لنزهای پرایم اصولا کیفیت تصویری بیشتری نسبت به لنزهای زوم ارایه می دهند و با آنها می توان عکس های شفاف تر، شارپ تر و دقیق تری گرفت. اگرچه با تکنولوژی های جدید، کیفیت لنزهای زوم نیز بطور قابل توجهی افزایش یافته است.
البته باید دقت نمود که هر لنز پرایمی حتما دارای کیفیت بالا نیست و برعکس، همین موضوع برای لنزهای زوم صادق است.
عناصر داخل لنزهای پرایم کمتر از لنز های زوم است به همین علت اختلالات ناشی از عیوب اپتیکال مثل کج نمایی رنگی (Chromatic Aberration) یا اعوجاج تصویر (Lens Distortion) در آنها کمتر است. همچنین میزان عبور نور و شفافیت تصویر در لنز های پرایم بیشتر می باشد.

تصاویر با لنزهای پرایم از شفافیت و شارپی بیشتری برخوردارند.

سرعت لنز (Speed)
یک لنز سریع که قابلیت باز شدن روزنه دیافراگم (Aperture) بزرگتری دارد، امکان دریافت نور بیشتری از داخل لنز خواهد داشت. بعضی از لنزهای پرایم دارای روزنه دیافراگم خیلی بزرگی هستند، مثلا f/1.4 یا f/1.2 که اصولا در لنزهای زوم قابل دستیابی نمی باشد. این لنزهای سریع به شما اجازه می دهند که در شرایطی که نور محیط کم است بدون استفاده از فلاش و حتی سه پایه بتوانید تصاویر شارپی ثبت نمایید.
لنزهای پرایم اصولا حداکثر اندازه روزنه دیافراگم بزرگتری نسبت به لنز های زوم دارند. به عبارتی عدد f در آنها کوچکتر از انواع زوم می باشد. بنابراین در این نوع لنزها که سریع تر هستند امکان ایجاد عمق میدان های باریک تر (Shallow DOF) نیز فراهم می باشد.
توانایی ایجاد عمق میدان باریک خصوصا در بعضی انواع عکاسی ها مثل عکاسی پرتره (Portrait)، برای جداکردن سوژه از پسزمینه توسط لنزهای سریع به خوبی انجام می شود. همچنین ایجاد بوکه (Bokeh) در لنزهای پرایم ساده تر و در شرایط کنترل شده تری قابل انجام می باشد.

عمق میدان باریک در عکاسی پرتره بطور شایع بکار می رود.

جنبه های تکنیکی
هنوز خیلی از عکاسان عقیده دارند برای یادگیری و مهارت در کادربندی، انتخاب ترکیب بندی و زاویه دید بهتر، مناسب ترین کار راه رفتن و تغییر مکان عکاس است.
لنزهای زوم این قابلیت را دارند که عکاس را تنبل کنند. با لنزهای زوم، عکاسان تمایل پیدا می کنند که به جای جابجا شدن، اقدام به زوم کردن (Zoom In) و از زوم خارج کردن (Zoom Out) لنز نمایند و این کار می تواند قدرت خلاقانه و توانایی های کادربندی را در آنها ضعیف کند. ولی با استفاده از لنزهای پرایم لازم است که عکاس در خصوص راه های مختلف گرفتن یک عکس بیشتر فکر کند و سخت تر کار نماید و این به شکوفایی خلاقیت وی کمک می کند.
به همین علت در لنزهای پرایم معمولا از حداکثر قابلیت های لنز و فاصله کانونی آن بیشتر استفاده می شود.

با لنز پرایم توانایی عکاس در کادربندی، زاویه دید بهتر و انتخاب ترکیب بندی افزایش می یابد.

قیمت لنز 
بیشتر لنزهای جدید تک کانونی (پرایم) بطور مشخصی از لنزهای زوم ارزان تر هستند. به این دلیل عکاسان بر اساس بودجه خود می توانند انتخاب های مختلفی داشته باشند و لنزهای با کیفیتی را تهیه کنند.
از دلایل ارزان تر بودن لنزهای پرایم این است که مواد اولیه ، قسمت های متحرک و اجزای کمتری در ساختار آنها بکار رفته است و در نتیجه هزینه ساخت آنها کمتر از انواع زوم خواهد بود.
البته قیمت یک لنز به عوامل مختلفی بستگی دارد و سازندگان لنزها هر چه کیفیت لنز بیشتر باشد، آن را گران تر عرضه می کنند. بنابراین همه لنزهای پرایم ارزان قیمت نیستند و چه بسا بعضی لنزهای پرایم قیمت های بسیار بالایی را در بازار به خود اختصاص داده اند.

اندازه و وزن لنز (Size and Weight)
اصولا لنزهای زوم به دلیل استفاده از عناصر اپتیکی بیشتر و بزرگتر بودن اندازه آنها، نسبت به لنزهای پرایم سنگین تر هستند. وزن بعضی از لنزهای زوم آنقدر زیاد است که وقتی توسط عکاس حمل می شوند منجر به خستگی وی خواهند شد و حتی می توانند منجر به ایجاد درد گردن یا کمر شوند. به همین دلیل گاهی دیده شده است افرادی که دارای لنزهای زوم بزرگ می باشند بیشتر از اینکه آنها را با خود به عکاسی ببرند، از آنها در کمد منزل یا استودیو مراقبت می کنند!
لنزهای پرایم اندازه های کوچکتری نسبت به انواع زوم دارند و وزن آنها کمتر است و به همین دلیل حمل و جابجایی آنها نیز راحت تر است.

لنزهای زوم نسبت به لنزهای پرایم سنگین تر و حمل و نقل آنها دشوارتر است.

مزایای لنزهای زوم

علی رغم اینکه لنزهای پرایم نسبت به لنزهای زوم در موارد متعددی برتری دارند، ولی لنزهای زوم علی رغم وزن و اندازه بزرگتری که دارند، در بین عموم از محبوبیت بیشتری برخوردارند و استفاده از آنها می تواند بسیار راحت تر باشد.

چندکاره بودن و انعطاف پذیری
مشخص ترین دلیل برای خریدن یک لنز زوم، قابلیت تغییر فاصله کانونی و تطبیق پذیری بالای آن است. لنزهای زوم اجازه می دهند با تغییر فاصله کانونی، به سرعت میدان دید و بزرگنمایی (Magnification) تصویر را تغییر دهید.
با یک لنز زوم می توان شرایط مختلفی را مدیریت نمود. مثلا می توانید با گرداندن ساده یک حلقه بر روی لنز، در مدت زمان کمی آن را از یک محدوده واید به یک محدوده تله تنظیم کنید و نیازی به تعویض لنز نداشته باشید. بزرگنمایی سوژه را بدون اینکه از جای خود حرکت کنید تغییر دهید. در مکان هایی که امکان نزدیک شدن به سوژه وجود ندارد و یا وقت کافی برای تعویض لنز نیست، به راحتی بر روی آن زوم کنید و کادر مناسب را ببندید.
این نوع قابلیت برای خیلی از انواع سبک های عکاسی بسیار مناسب است. عکاسی از عروسی (Wedding)، عکاسی ورزشی (Sport) و عکاسی از حیات وحش (Wildlife) از این موارد هستند.
لنز های زوم در طیف های مختلفی ارائه می شوند. بعضی از آنها در محدوده واید و یا تله فوتو فواصل کانونی متغیری دارند و برخی نیز فواصل کانونی واید تا تله فوتو را شامل می شوند. لنزهای سوپرزوم (Superzoom) فواصل کانونی بسیار متغیری را از واید تا فواصل کانونی خیلی بلند ارائه می دهند.

با لنزهای زوم می توان شرایط محیطی مختلف را مدیریت نمود.

وجود تثبیت کننده تصویر (Image Stabilization)
در سیستم های پیشرفته و جدید تثبیت کننده تصویر (Image Stabilization) که عموما بر روی لنزهای زوم بکار می رود، می توان دو تا سه گام (استاپ) (Stop) از سرعت شاتر کم نمود بدون اینکه موجب لرزش دوربین و تاری تصویر گردد. در این تکنولوژی در هنگام لرزش دوربین، تعدادی از عناصر اپتیکال داخل لنز ، بر خلاف لرزش دوربین حرکت داده می شوند تا از تاری تصویر (Blur) جلوگیری کنند. اکثر برندهای سازنده دوربین عکاسی همچون کانن (Canon)، نیکون (Nikon)، سیگما (Sigma) و یا تامرون (Tamron) از این فناوری در ساخت لنزها استفاده می کنند.
البته در بعضی از لنزهای پرایم جدید نیز از سیستم تثبیت کننده تصویر استفاده شده است. همچنین بعضی از تولید کنندگان دوربین عکاسی همچون سونی (Sony) و پنتاکس (Pentax) این فناوری را بیشتر در ساختمان تنه دوربین بکار برده اند، بطوریکه دوربین های مذکور بدون توجه به نوع لنز از این فناوری بهره می برند.

قابلیت حمل و نقل
یک لنز زوم شبیه به دو یا سه لنز پرایم عمل می کند و مثل این می ماند که شما چند لنز پرایم را در قالب یک لنز حمل نمایید. گر چه لنز زوم به تنهایی وزن و اندازه (Size) بزرگتری دارد، ولی شما ممکن است فقط از یک لنز زوم که به تنه دوربین وصل شده است استفاده کنید و آن را حمل نمایید و لازم نیست لنزهای دیگری نیز همراه خود داشته باشید و یا نیازی نیست که یک کیف بزرگ برای حمل چند لنز پرایم همراه داشته باشید. پس برای دستیابی وسیع تر به فواصل کانونی بیشتر، می توان از یک لنز زوم به جای چند لنز پرایم استفاده نمود و در عین حال وزن کم تری نیز حمل کرد.

کاهش نیاز به تعویض لنز
با استفاده از یک لنز زوم به جای چند لنز پرایم، نیازی به تعویض مکرر لنز ها و افزایش ریسک ورود گرد و خاک به داخل دوربین و بر روی حسگر (Sensor) آن وجود نخواهد داشت.

قیمت 
یک لنز زوم معمولا قیمت بیشتری نسبت به یک لنز پرایم دارد، ولی خرید چند لنز پرایم که بتواند فواصل کانونی که توسط یک لنز زوم قابل دستیابی است را فراهم نماید، جمعا نیاز به صرف هزینه بیشتری خواهد داشت.

از یک لنز زوم می توان به جای چند لنز پرایم استفاده نمود.

انتخاب لنزهای پرایم و زوم

عکاسان تازه کار عموما در انتخاب یک لنز زوم یا یک لنز پرایم دچار سرگردانی می شوند. هر کدام از آنها مزایا و معایبی دارد که گاهی انتخاب را دچار مشکل می کند. عوامل مختلفی وجود دارد که بر اساس آنها بین لنز زوم و پرایم بتوان یکی را انتخاب کرد.
چیزی که از همه مهمتر است اینکه سبک عکاسی شما چیست و برای عکس هایی که مورد نظر شماست چه نوع لنزی مناسب تر است. هر یک از این نوع لنزها کاربردهای مختلفی می توانند داشته باشند. افرادی هستند که یک لنز همه کاره سوپرزوم (Superzoom) را ترجیح می دهند و گروهی نیز اصلا سراغ لنزهای زوم نمی روند.
بودجه مورد نظر برای خرید لنز، نیاز به قابلیت حمل لنز در مکانهای خاص یا مسافت های زیاد، نیاز به استفاده از فواصل کانونی مختلف، کیفیتی که از لنز انتظار می رود و همچنین شرایطی که در آن عکاسی انجام می شود، همه از عواملی است که در انتخاب لنز مناسب برای شما باید در نظر گرفته شود.
در اثر زمان و تمرین زیاد وقتی که شما مهارت های لازم برای کنترل نور و گرفتن عکس در شرایط مختلف را کسب نمودید، خواهید دید علی رغم محدودیت هایی که هر کدام از این لنزها دارند، ولی هر دو نوع آنها امکان ایجاد خلاقیت و خلق تصاویر بدیع را خواهند داشت.
رویکرد خیلی از عکاسان این است که در شرایط مختلف و بر حسب نوع عکسی که می خواهند بگیرند از هر دو نوع لنز پرایم و زوم استفاده کنند.

در اثر زمان و تمرین زیاد امکان ایجاد خلاقیت و خلق تصاویر بدیع بوجود می آید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
 تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1397/3/4
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:

1_Romanas Naryskin (2018). Prime vs Zoom Lenses, Retrieve from http://photographylife.com on Feb 20.
2_Daren Rowse (2018). Prime or Zoom Lenses, Which are Best? Retrieve from http://digital-photography-school.com on May 21.
3_Josh (2018). Prime vs Zoom Lenses. Retrieve from http://expertphotography.com on May 24.
4_Kunal Malhotra (2018). Prime versus Zoom Lenses: Which Lens to Use and Why? Retrieve from http://digital-photography-school.com on May 24.
5_Cole Joseph (2018). Prime vs Zoom Lenses: Top 7 Reasons to use Primes Lenses. Retrieve from www.colesclassroom.com on May 24.
6_Chris Roberts (2018). Prime and Zoom Lenses. Retrieve from www.digital-slr-guide.com on May 24.