عموما برای نورپردازی در عکاسی پرتره از منابع نور مصنوعی استفاده می شود، خصوصا اینکه محیط عکاسی در استودیو و فضای داخلی قرار داشته باشد. کنترل نحوه قرار گیری منبع نور و همچنین دوربین، در نتایج حاصل از نورپردازی اهمیت بسیاری دارد.
در خصوص موقعیت های قرارگیری دوربین و منبع نور، اصطلاحاتی وجود دارد که در بین عکاسان رایج است و لازم است در طی دوره های آموزش عکاسی توسط نوآموزان فرا گرفته شود. در ادامه به شایع ترین اصطلاحاتی خواهیم پرداخت که در هنگام چیدمان صحنه برای تنظیم موقعیت دوربین و منابع نوری بکار می روند.
محور دوربین عکاسی (Camera Axis)
به خط فرضی که از دوربین تا سوژه کشیده شده است، محور دوربین عکاسی (Camera Axis) گفته می شود. به عبارتی مسیر بین دوربین تا سوژه را محور دوربین می گویند. خیلی مواقع برای آدرس دهی محل استقرار منبع نور
در یک چیدمان نورپردازی، در مواقع زیادی برای آدرس دهی محل استقرار منبع نور یا سایر اجزای مورد نظر در چیدمان، از تعیین موقعیت آنها نسبت به محور دوربین استفاده می شود. مثال: منبع نور اصلی با محور دوربین، زاویه 45 درجه ساخته است.
نور هم راستا ( On-Axis Light)
هنگامی که منبع نور مستقیما در مقابل سوژه و در همان محوری که دوربین قرار دارد واقع شده باشد، به آن نور هم راستا با دوربین می گویند. معمولا در این حالت محل استقرار منبع نور در موقعیتی در بالای دوربین قرار داده می شود.
نور خارج از محور ( Off-Axis Light)
هنگامی که منبع نور در امتداد محور دوربین نباشد، به آن نور خارج از محور دوربین گفته می شود.
نمایش موقعیت محور دوربین عکاسی، نور هم راستا و نور خارج از محور
محور گوش تا گوش (Ear to Ear Axis)
این اصطلاح گاهی در توصیف نمای صورت مورد استفاده قرار می گیرد و شامل خط فرضی است که از دو گوش سوژه می گذرد. این محور نشان دهنده موقعیت صورت سوژه است. با تغییر زاویه صورت فرد نسبت به دوربین، محور گوش تا گوش نیز زوایای مختلفی با محور دوربین خواهد ساخت.
محور شانـه (Shoulder Axis)
این محور شامل خط فرضی است که از دو شانه سوژه می گذرد. بر اساس موقعیتی که به سوژه داده می شود این محور می تواند بر محور گوش تا گوش منطبق باشد و یا نسبت به آن زاویه داشته باشد.
زاویه محور شانه نسبت به دوربین، ارتباطی با نمای صورت سوژه ( مثلا نیم رخ، سه چهارم یا تمام رخ) ندارد. به عبارتی محور گوش تا گوش می تواند در محدوده حرکت گردن بطور مستقل نسبت به دوربین تنظیم گردد. وقتی به سوژه موقعیت (Position) می دهید، بر اساس سلیقه شما ممکن است محور شانه با محور گوش تا گوش موازی باشد و یا با هم زاویه ای تشکیل دهند.
همچنین بین محور شانـه، محور گوشها و محور دوربین ممکن است هم راستایی وجود داشته باشد و یا اینکه با هم زاویه داشته باشند.
مقایسه زوایای مختلف بین محور شانـه، محور گوشها و محور دوربین
نمای صورت ( Facial view)
به قسمتی از صورت که در مقابل دوربین قرار گرفته است نمای صورت (Facial view) می گویند. به عبارت دیگر، زاویه ای که صورت نسبت به محور دوربین می سازد نمای صورت را مشخص می کند.
بر اساس چرخش صورت نسبت به محور دوربین، چند نوع نمای صورت تعریف شده است:
1) چهره کامل یا تمام رخ (Full face)
این حالت وقتی است که نوک بینی مستقیما به سمت لنز دوربین باشد. در این نما کل صورت در داخل کادر تصویر دیده می شود.
2) نمای سه چهارم (3/4 view)
هنگامی که سوژه سر خود را در محور بدن به یک سمت آنقدر بچرخاند تا جایی که از داخل کادر دوربین گوش دورتر سوژه (یعنی دورتر نسبت به دوربین) دیده نشود.
3) نمای دو سوم (2/3 view)
هنگامی که سوژه سر خود را در محور بدن به یک سمت آنقدر بچرخاند تا جایی که خط بینی به ناحیه گونه در سمت دورتر صورت برسد. در این نما باید چرخش صورت آنقدر باشد که بینی، خط کناری گونه را قطع نکند.
4) نیم رخ (Profile)
نیم رخ حالتی است که صورت به اندازه 90 درجه نسبت به دوربین به یک سمت چرخش پیدا کند. در این حالت فقط یک طرف، چهره سوژه دیده می شود.
نمای صورت در زوایای مختلف با چرخش سر در محور بدن نسبت به محور دوربین
زاویه دوربین عکاسی ( Camera angle)
هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در محل قرارگیری دوربین، راستای دید دوربین نسبت به راستای دید سوژه (محوری که از پشت سر سوژه به سمت جلو سوژه امتداد می یابد) ، زاویه ای می سازد که به آن زاویه دوربین (Camera angle) می گویند.
تغییر زاویه دوربین نسبت به یک سوژه ثابت می تواند نماهای مختلفی ایجاد کند و تاثیر بصری متفاوتی در مخاطب داشته باشد. با کمک این زاویه می توان جنبه هایی از فضا، عناصر بصری و محیط را در کادر تصویر به نمایش گذارد یا بر آنها تاکید نمود. این زوایا هم در عکاسی و هم در فیلمبرداری کاربرد دارند.
برای مطالعه بیشتر در خصوص نماهایی که با تغییر در زاویه دوربین ایجاد می شوند می توانید به مقاله "انواع نمای تصویر در عکاسی " در همین وب‌سایت مراجعه نمایید.
تغییر زاویه دوربین نسبت به سوژه
دایره نورپردازی (Lighting Compass)
اگر دایره ای فرضی را در نظر بگیرید که سوژه در مرکز آن باشد و دوربین عکاسی بر روی دایره قرار گرفته باشد. اگر نقطه قرارگیری دوربین را که درست در مقابل سوژه است موقعیت ساعت 6 در نظر بگیریم، می توان موقعیت منابع نوری مورد استفاده در صحنه را نسبت به دایره فرضی که به مرکزیت سوژه است را در یک ساعت خاص تعریف نمود. مثلا منبع نور در موقعیت ساعت 4 یا در موقعیت ساعت 9 قرار گرفته است. به این دایره فرضی، دایره نورپردازی (Lighting Compass) گفته می شود.
اگر منبع نوری با شدت ثابت بر روی دایره نورپردازی و حول سوژه بچرخد، فاصله منبع نور تا سوژه ثابت می ماند و اگر چه با چرخش آن نحوه نورپردازی سوژه تغییر می کند ولی مقدار نور تابیده شده به سوژه ثابت خواهد بود.
بنابراین وقتی که با حضور یک منبع نور از یک سوژه نورسنجی به عمل می آید، اگر منبع نور را با همان شدت قبلی در دایره ای فرضی (یعنی دایره نورپردازی) حول محور سوژه جابجا کنید، نیازی به نورسنجی مجدد نخواهید داشت زیرا فاصله منبع نور تا سوژه و همینطور فاصله سوژه تا دوربین ثابت است و بنابراین شدت نور برخورد کرده به سوژه نیز ثابت مانده است.
وضعیت قرارگیری و پهنای سایه سوژه، به زاویه بین دوربین و منبع نور ارتباط دارد. با قرار دادن منبع نور در هر یک از نقاط دایره نورپردازی، نحوه تشکیل سایه متفاوت خواهد بود. وقتی منبع نور در بالا یا هم راستای محور دوربین قرار می گیرد، یک نور تخت ایجاد می کند که سایه قابل توجهی ندارد. این نوع تصاویر، عمق زیادی نیز نخواهند داشت.
وقتی منبع نور از راستای مکانی که دوربین در آن قرار دارد بر روی دایره نورپردازی به یک طرف سوژه حرکت می کند، به علت زاویه ای که با راستای دوربین می سازد، برای سوژه، سایه ایجاد می شود. همچنین شکل و بافت سوژه بیشتر آشکار می گردد و سایه ایجاد شده در جهت مسیر نور به یک سمت کشیده می شود.
هنگامی که منبع نور دقیقا از یک طرف (چپ یا راست)به سوژه می تابد، یعنی در زاویه 90 درجه نسبت به راستای دوربین، سوژه در سمت منبع نور بسیار روشن و در سمت مقابل، تاریک خواهد شد.
اگر منبع نور را در دایره نورپردازی بیشتر جابجا کنید که کاملا به ناحیه پشت سوژه رفته و در موقعیت ساعت 12 قرار گیرد، سطحی از سوژه که در مقابل دوربین است، تاریک خواهد شد و عکس (Photo)، حالت ضد نور(Silhouette) پیدا می کند.
دایره نورپردازی و موقعیت قرارگیری منبع نور نسبت به سوژه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تألیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/3/4
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Jane Conner ziser (2017).The Importance of Light: Classic Portrait Lighting Patterns. Retrieve from www.breathingcolor.com on Oct 9.
2_Cambridge in colour (2017).Intro to Portrait Lighting. Retrieve from www.cambridgeincolour.com on Jul 8.
3_Darlene Hildebrandt (2017). Using Facial View and Camera Angle to take Flattering Portraits. Retrieve from https://digital-photography-school.com on Oct 9.
4_Digital Photographer (2017).Essential one light portrait guide, Retrieve from www.techradar.com on Oct 9.
5_David Johnson (2017). Catch lights – What are they and why are they important in Portrait Photography? Retrieve from https://digital-photography-school.com on Oct 10.
6_Syl Arena (2012). Lighting for Digital Photography: The Five Characteristics of Light. Retrieve from http://www.peachpit.com on Oct 10.
مقالات مرتبط:
- انواع نمای تصویر در عکاسی
- انواع روشنایی بر روی سطوح اجسام
- انواع مختلف نور در عکاسی
- انواع منابع نور در عکاسی پرتره
- برق چشم در عکاسی پرتره
- نورپردازی به روش سایه روشن یا کیاروسکورو (Chiaroscuro)