آشنایی با تاریخ عکاسی خصوصا برای افرادی که در حال آموزش عکاسی می باشند می تواند بر نوع نگاه افراد به این مقوله هنری تاثیر بسزایی داشته باشد. در این مقاله و بخش های بعدی آن، شما با تاریخچه اختراع عکاسی و سیر تحولات آن تا قبل از شروع دوران عکاسی دیجیتال آشنا خواهید شد.
اگر آغاز تاریخ عکاسی را در ابتدای قرن نوزدهم بدانیم، نزدیک به دویست سال از زمان اختراع آن می گذرد. هنری که در طی این سال ها از فراز و نشیب های بسیاری گذر کرده و با سرعتی زیاد در بین جوامع مختلف گسترش یافته است. این هنر و صنعت، متناسب با سرعت رشد فناوری در جهان، رشد یافته است بطوریکه در حال حاضر به عنوان یکی از قدرتمند ترین ابزارهای بیانی شناخته می شود.
تصویری از یک نمونه اتاق تاریک
اتاق تاریک (Camera obscura) که در آن روزنه ای تعبیه شده بود و منظره روبروی روزنه را بصورت تصویری معکوس بر روی دیوار مقابل روزنه ایجاد می نمود از سال ها پیش شناخته شده بود. در قرن 15 میلادی این اتاق ها توسط دانشمند ایتالیایی لئوناردو داوینچی (Leonardo da Vinci) به این اسم نامیده شد و شباهت آن با عملکرد چشم انسان توصیف گشت. در سال 1556 میلادی دانشمند ایتالیایی دیگری به نام جیووانی پورتا (Giovanni Battista Della Porta) شرح کاملی از آن را به چاپ رساند.
از قرن هفدهم میلادی انواع کوچکتر کمرا ابسکیورا بطور شایع توسط نقاشان استفاده می شد. صندلی های مخصوصی به نام صندلی های سدان (Sedan chair camera obscura) طراحی شد که به شکل جعبه های مکعبی شکلی بودند که در داخل آنها صندلی و میز طراحی قرار گرفته بود. با استفاده از آینه و عدسی از بالای سقف این جعبه ها، نور به سمت پایین منعکس می شد و تصویر صحنه مقابل بر سطح صفحه طراحی مشاهده می شد.
یک نمونه کمرا ابسکیورا که توسط نقاشان استفاده می شد (تصویر راست) و صندلی سدان (تصویر چپ)
در حدود سال 1800 میلادی فردی به نام توماس وج وود ( Thomas Wedgwood) در انگلستان تاثیر نور خورشید را بر روی نیترات نقره و کلرید نقره کشف کرد. وی اشکال برگ را به صورت کنتاکت بر روی چرم اندود شده با نیترات نقره با اثر نور ثبت نمود.
تصویر برگ که توسط توماس وجوود بر روی چرم اندود شده با نیترات نقره ثبت گردید.
ساخت اولین دوربین عکاسی در سال 1816 میلادی بر اساس اتاق تاریک توسط مخترعی فرانسوی به نام جوزف نیسفور نیپس (Joseph Nicephore Niepce) الهام گرفته شد و او اولین عکس های تاریخ را با استفاده از نور خورشید ثبت نمود.
عکس های اولیه او با استفاده از قطعه ای کاغذ که سطح آن با کلرید نقره پوشیده شده بود،ثبت گردید. نتایج اولیه کارهای او از ثبات کافی برخوردار نبودند و ماندگاری خیلی کوتاهی داشتند. او نوردهی عکس ها را با استفاده از نور خورشید انجام می داد به همین علت فرایند کارش را هلیوگرافی (Heliography) نامید که به معنی نقاشی با خورشیداست.
در سال های بعد نیسفور نیپس تحقیقات خود را در خصوص ثبت تصاویر با استفاده با مواد شیمیایی ادامه داد و بالاخره در سال 1826 میلادی اولین عکس خود را با قابلیت ماندگاری از پشت بام اتاق کار خود ثبت نمود. وی این عکس را با استفاده از اتاقک تاریک (Camera obscura) بر صفحه ای که از مواد شیمیایی اندود شده بود بوجود آورد. این عکس به عنوان اولین عکس تاریخ عکاسی شهرت دارد.
اولین عکس تاریخ عکاسی که توسط نیسفور نیپس در پشت بام اتاق کار خود گرفت.
در سالهای بعد لوئی داگر ( Louis Daguerre) فرانسوی با استفاده از تجربیات نیپس به آزمایشات مختلفی پرداخت و در حدود سال 1837 میلادی موفق شد بر روی صفحات فلزی اندود شده با یدید نقره تصاویر قابل قبولی ایجاد نماید. او فرایند کار را داگروتیپ (Daguerreotype) نامید.
یک نمونه از تصاویر داگروتیپ
این دانشمند به همراه پسر نیپس (در آن زمان نیپس دار فانی را وداع گفته بود.) جزئیات و چگونگی فرایند داگروتیپ را برای عموم بازگو کردند و در سال 1839 میلادی به طور رسمی در آکادمی علوم و هنر فرانسه آن را تشریح نمودند. بطوریکه شاید بتوان این سال را شروع توسعه عکاسی در میان مردم در نظر گرفت. سالی که پس از آن نقاشانی که از نقاشی امرار معاش می کردند به شدت نگران شدند و واکنش های منفی بروز دادند.
ابزارها و وسایل مورد استفاده در فرایند داگروتیپ
در همان سال ها در انگلستان فردی به نام هنری فاکس تالبوت (William Henry Fox Talbot) به طور همزمان مشغول کار بر روی سیستم ثبت تصاویر بود. او موفق شد سیستم ثبت تصویر بر روی نگاتیو و سپس ثبت مثبت آن بر روی کاغذ حساس شده را به انجام برساند. اولین عکس موجود از این فرایند مربوط به سال 1835 میلادی است.
اولین عکس ثبت شده بر روی نگاتیو توسط هنری فاکس تالبوت
هنری فاکس تالبوت در سال 1844 میلادی، اولین کتاب مصور عکاسی دنیا را به نام قلم طبیعت (The Pencil of Nature) منتشر نمود. این کتاب نتیجه یازده سال کار و آزمایشهای او بود. او آرزو داشت که بتواند تصاویر با دوامی ایجاد کند که بر روی کاغذ ماندگار باشند.وی در این کتاب تلاش هایی که در راه رسیدن به کشف کاغذ عکاسی و چاپ تصاویر بر روی آن متحمل شده است را شرح می دهد.
کتاب دارای 24 تصویر بود که برای هر کدام از آنها متنی نوشته شده بود. تصاویر انتخابی وی بر اساس دو معیار انتخاب شده بودند: اولا اینکه مخاطب نا آشنا با مدیوم عکاسی، با چاپ فوق العاده و جزئیات تصاویر تحت تاثیر قرار گیرد و دوم اینکه تصاویر بتوانند اهمیت چاپ عکس و کاربردهای فرایند عکاسی را که تا آن موقع انجام آن غیرممکن بود را به نمایش گذارند.
این کتاب به تدریج تا سال 1846 در 6 شماره چاپ شد و اولین کتاب مصوری بود که برای فروش عرضه شد. اگر چه آمار دقیقی وجود ندارد، ولی آنچه مشخص است اینکه بیش از هزار نسخه از این 6 جلد به چاپ رسید. تعداد بسیار کمی از نسخه های آن هنوز موجود است.
اولین کتاب مصور عکاسی دنیا به نام قلم طبیعت (The Pencil of Nature)
در این دوران دوربین های کوچک چوبی حاوی کاغذ های حساس شده با نشان فاکس تالبوت ساخته شد. سرانجام در سال 1839 میلادی تالبوت تحقیقات خود را کامل نمود و روش خود را به نام کالوتیپ (Calotype) نامید. این سال به عنوان سال تولد عکاسی عملی (Practical photography) شهرت یافت. فرایندی که توسط تالبوت کشف شد در واقع راه واقعی آینده عکاسی بود اگر چه تا چندین سال پس از آن همچنان داگروتیپ رقیب اصلی آن بود و اهمیت کشف تالبوت کاملا درک نشده بود. در سالهای بعد تالبوت فرایند خود را با استفاده از یدید نقره و نیز استفاده از یک محلول ظهور بهبود بخشید و امکان انجام نوردهی کوتاه تر در هنگام عکاسی را فراهم نمود.
نمونه دوربین های اولیه فاکس تالبوت
در سال های نیمه اول قرن نوزدهم فعالیت هایی هم در خصوص ارتقای دوربین هایی که با ساختار اتاقک تاریک (کمرا ابسکیورا) کار می کردند در جریان بود. همزمان با رقابت داگروتیپ و کالوتیپ در سطح اروپا و سپس در امریکا ، لنز های اولیه ارتقاء یافت و لنزهای جدیدی جای آنها را گرفت و دوربین های جدیدی ساخته شد.
دوربین آمریکایی ولکات (Alexander S. Wolcott) که به جای عدسی از آیینه خمیده استفاده می کرد و دوربین اتریشی ویتلندر (Voigtlander) که از عدسی استفاده می کرد از نمونه های اولیه آنهاست که برای عکاسی داگروتیپ استفاده می شدند.
دوربین ولکات (سمت راست) و دوربین ویتلندر (سمت چپ)
در سالهای میانه قرن نوزدهم فرایند های کالوتیپ و داگروتیپ هر دو در کشورهای مختلف رواج یافت اگر چه داگروتیپ ها از محبوبیت بیشتری برخوردار بودند. استودیوهای پرتره داگروتیپ در اغلب شهرهای مهم اروپا و امریکا ایجاد شد. در این استودیوها با انواع روش های مختلف سعی در بی حرکت کردن فرد جهت عکس برداری می نمودند بطوریکه حتی گاهی با گیره های فلزی مخصوصی بطور مخفیانه در پشت گردن آنها بکار می بردند تا بتوانند سر را ثابت نگاه دارند. در این دوران هنوز برای نقاشان مهارت عکاسی و امکان استفاده از رسانه جدید در اهداف هنرمندانه ناممکن تلقی می شد. اگر چه بعضی نقاشان از روشهای اولیه ثبت تصاویر بطور مخفیانه به عنوان ابزار کار ذخیره استفاده می نمودند.
طرحی از یک استودیوی پرتره داگروتیپ و یک نمونه از عکس های پرتره داگروتیپ
در سال 1850 میلادی لوئیس بلانکارت-اورار (Louis Desire Blanquart-Evrard) عکاس و مخترع فرانسوی تکنیک چاپ بر روی کاغذ های پوشیده شده از آلبومین را ابداع کرد که به سرعت مورد توجه قرار گرفت. در سال بعد او بزرگترین شرکت چاپ عکس را که از کارگران زیادی تشکیل می شد راه اندازی کرد. وی موجب شد که کارهای بسیاری از عکاسان پیشگام اروپایی به مردم معرفی شوند.
با گذشت زمان و تغییرات صنعت چاپ، در سال 1855 سرمایه گذاری بلانکارت-اورار در چاپ در رقابت با لیتوگرافی (Lithography ) شکست خورد، با این وجود عملا تا سال 1885 کاغذ آلبومین به طور گسترده برای مصارف عکاسی مورد استفاده عموم بود.
بزرگترین کارخانه تولید کاغذهای آلبومینی در درسدن آلمان واقع بود، جایی که هم به منابع تولید کاغذ خام نزدیک بود و هم تهیه تخم مرغ به میزان زیاد و ارزان به عنوان منبع تامین آلبومین امکان پذیر بود. آنان با قرار دادن تخم مرغ ها در دمای 50 درجه، فرایند گندیدگی آنها را تسریع می کردند، زیرا عقیده داشتند که کاغذ های تولید شده با آلبومین استخراج شده از تخم مرغ گندیده شفافیت و رنگ های طلایی بهتری ایجاد می کنند. به همین علت کارخانه و محل نگهداری این کاغذها از بوی آزارنده ای آکنده بودند و هر عکاسی نیز در کل اروپا با بوییدن یک کاغذ عکاسی، می توانست تولیدات آلمانی را از سایر شرکت ها تشخیص دهد!
یک نمونه از عکس هایی که بر روی کاغذهای آلبومینی تهیه شده است.
می توانید ادامه تاریخچه عکاسی را در "بخش دوم تاریخ مختصر عکاسی" در وب سایت تک لنز در قسمت مقالات آموزش عکاسی مطالعه نمایید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تنظیم: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/7/28
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Naomi Rosenblum at al (2017). History of photography. Retrieve from www.britannica.com on Aug 1
2_Michael John Langford (1997). The Story of Photography from its beginnings to the present day, 2th ed. Focal Press, England
(ترجمه فارسی: داستان عکاسی، رضا نبوی، نشر افکار، 1389)
3_Mary Bellis (2017). History of Photography and the Camera. Retrieve from www.thoughtco.com on Aug 14
4_Liz Masoner (2017). A Brief History of Photography and the Camera. Retrieve from www.thespruce.com on Aug 15
5_Haunty (2016). Leonardo da Vinci's Camera Obscura. Retrieve from https://owlcation.com on Aug 12
6_Ernest Purdum (2006). Shutters - History and Use. Retrieve from www.largeformatphotography.info on Aug 12
7_Editors (2018). The Pencil of Nature. Retrieve from www.metmuseum.org on July 2
8_Sonny Maley (2007). Book of the Month:The Pencil of Nature. Retrieve from http://special.lib.gla.ac.uk on July 2
9_Editors (2018). The History of the Discovery of Cinematography. Retrieve from http://precinemahistory.net on Jul 26
10_Editors (1996). The History of Stereo Photography. Retrieve from www.arts.rpi.edu on Jul 29
11_James M. Reilly (1980). The History, Technique and Structure of Albumen Prints. Retrieve from http://albumen.conservation-us.org on May 29
مقالات مرتبط:
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش دوم: از سال 1851 میلادی و دوران صفحات تر
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش سوم: از 1871 تا دهه 1900 میلادی
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش چهارم: تکامل عکس های رنگی
تاریخ مختصر عکاسی (قبل از عصر دیجیتال)- بخش پنجم: پیشرفت های فناوری در قرن بیستم