نوردهی مناسب سوژه و صحنه عکاسی از مهمترین شرایط برای انجام یک عکاسی موفق است. نور مورد نیاز را می توان از منابع مختلفی بدست آورد.
منابع تامین کننده نور، اصولا یا طبیعی هستند و یا مصنوعی. اگر چه منابع نور طبیعی را بتوان از بهترین انواع آن دانست، ولی وجود منابع نور مصنوعی در بسیاری از مواقع برای انجام یک نوردهی کارآمد لازم است.
منابع نور مصنوعی شامل انواع فلاش ها و شاخه های نور ثابت است که هم در محیط استودیویی و هم در خارج آن کاربرد دارند. در اینجا به انواع فلاش های مورد استفاده در استودیو و خارج از آن می پردازیم.
استفاده از فلاش در دوربین های قدیمی
به جز فلاش هایی که در ساختمان بعضی دوربین های عکاسی تعبیه شده است، انواع مختلفی از فلاش ها ساخته شده اند که بطور جداگانه تهیه می شوند و تامین کننده نور مصنوعی مورد نیاز برای عکاسی می باشند.
فلاش برای خیلی از عکاسان یک وسیله ضروری تلقی می شود که در موارد مختلفی کاربرد دارد. تعدادی از شایع ترین کاربردهای فلاش در عکاسی عبارت است از:
الف) تامین نور مورد نیاز در مواقعی که نور صحنه کم است و محیط تاریک می باشد.
ب) برای بدست آوردن نور متعادل بر روی سوژه و محیط در نور روز
ج) منجمد کردن(Freeze) سوژه های متحرک
د)کنترل یا شلیک سایر فلاش هایی که از طریق ارتباطات رادیویی یا photogrنوری با آنها مرتبط است.
در یک تقسیم بندی می توان فلاش ها را به سه نوع کلی تقسیم نمود:
1) فلاش سرخود (Built in) که بر روی بعضی از دوربین های عکاسی به صورت ثابت و یا با قابلیت پاپ آپ (Pop-Up) تعبیه شده اند.
2) فلاش هایی که قابلیت اتصال به کفشک (Hot Shoe) دوربین را دارند (Shoe-Mount Flash). این نوع فلاش ها به نام فلاش کفشکی (Hotshoe flashgun) و فلاش خارجی یا اکسترنال (External Flash) نیز نامیده می شوند.
3) فلاش یا نور استودیویی (Studio Strobe) که عموما اندازه های بزرگتر و قدرت بیشتری نسبت به فلاش های گروه قبلی دارند.
فلاش سرخود
در اکثر دوربین های عکاسی کامپکت، بریج و همچنین در بسیاری از دوربین های DSLR و بدون آیینه، فلاشی بر روی خود دوربین تعبیه شده است تا در مواقع لزوم بتوان از آن استفاده نمود که به آن فلاش سرخود (Built in Flash) گفته می شود.
این فلاش ها بطور ثابت بر روی دوربین قرار گرفته اند. در بیشتر دوربین های جدید، فلاش سرخود در قسمت بالای دوربین واقع شده است و فقط در هنگام استفاده، از محل اولیه خود باز شده و آماده کار می شوند. به این نوع از فلاش های سرخود که از جای اولیه خود خارج شده و در موقعیتی بالاتر از سطح دوربین قرار می گیرند، پاپ آپ (Pop-Up) گفته می شود.
این فلاش ها در محور لنز دوربین قرار گرفته اند و هنگام شلیک ، نور را در یک جهت و به سمت سوژه ای که در مقابل دوربین است، می تابانند. با این کار عموما کنتراست شدید و سایه های سخت ایجاد می شود.
این فلاش ها عموما قابلیت های ایجاد ارتباط رادیویی و یا اپتیکال ، تنظیم جبران نوردهی ، کارکردهای سیستم TTL ، همزمانی در سرعت های بالای شاتر (High-Speed Sync) و همزمانی پرده دوم (Rear-Curtain Sync) را دارند و می توان در حالت های مختلف تنظیمات دوربین به راحتی از آنها استفاده نمود.
چند نمونه فلاش سرخود و فلاش پاپ آپ در دوربین های عکاسی دیجیتال
قدرت این فلاش ها و برد مفید آنها نسبت به فلاش های اکسترنال (خارجی) و استودیویی معمولا محدود است و در بیشتر مواقع به عنوان نور پرکننده (Fill Light) بکار می روند.
در دوربین های جدیدتر، فلاش های سرخود همچون فلاش های اکسترنال قابلیت ایجاد ارتباط رادیویی و یا نوری با چند فلاش اکسترنال را دارند.
در بعضی از دوربین های دارای فلاش سرخود، فلاش های پاپ آپ می توانند به سمت بالا چرخش داشته باشند که می توان از این قابلیت برای نورپردازی بازتابی (Bounce) استفاده نمود.
اکثر فلاش های سرخود در موقعیتی نزدیک به لنز دوربین و در محور آن قرار گرفته اند و همین موجب می شود که در استفاده از آنها احتمال ایجاد اثر چشم قرمز (Red-Eye effect) بیشتر شود. چشم قرمز در اثر عبور نور فلاش از مردمک چشم و برخورد آن به شبکیه و سپس بازگشت نور از سطح قرمز شبکیه به سمت دوربین ایجاد می گردد که به صورت قرمز رنگ در ناحیه مردمک دیده می شود،
در استفاده از فلاش سرخود، احتمال ایجاد اثر چشم قرمز (Red-Eye effect) بیشتر است.
فلاش خارجی یا اکسترنال
فلاش خارجی یا اکسترنال (External Flash) انواعی از فلاش ها هستند که قابلیت اتصال بر روی کفشک دوربین را دارند (Shoe-Mount Flash).
به این نوع فلاش ها Speedlight و یا Flash gun نیز گفته می شود. گاهی نیز با عنوان فلاش اختصاصی (Dedicated Flash) نامیده می شوند. این فلاش ها قابل حمل (Portable) بوده و از طریق اتصال به کفشک دوربین و یا به صورت بی سیم و بدون اتصال به دوربین، قابلیت شلیک نور را دارند. در مواردی که فلاش به دوربین متصل نمی شود می توان آن را بر روی یک پایه یا کفشک Cold Shoe متصل نمود تا راحت تر بتوان آن را بر روی سطوح مختلف قرار داد.
برای مطالعه بیشتر در خصوص اجزای تشکیل دهند فلاش های اکسترنال می توانید به مقاله " ساختمان و اجزای فلاش های خارجی یا اکسترنال " در همین وب سایت مراجعه نمایید.
چند نوع کفشک Cold Shoe برای اتصال فلاش خارجی
انواع مختلفی از فلاش های اکسترنال توسط شرکت های سازنده دوربین عکاسی و سایر شرکت ها (به عنوان طرف سوم یا Third-Party ) ارائه شده است.
این نوع فلاش ها ارزان قیمت تر از انواع استودیویی هستند و به دلیل کوچکی اندازه آنها، قابلیت حمل و نقل راحت تری دارند. عموما از باطری های کوچک AA به عنوان منبع تغذیه استفاده می کنند.
وقتی قصد دارید برای یک دوربین عکاسی از یک فلاش اکسترنال استفاده کنید، استفاده از فلاشی که دارای همان برند است و توسط همان شرکت سازنده دوربین عکاسی ارائه شده است دارای مزایایی خواهد بود. مثلا استفاده از فلاش های کانن ( Canon) برای دوربین های کانن، یا فلاش های نیکون (Nikon) برای دوربین های ساخت شرکت نیکون، انتخاب های بهتری هستند.
در این موارد با اتصال فلاش بر روی کفشک دوربین عکاسی، تمام امکاناتی که در دوربین برای تنظیم و کنترل فلاش پیش بینی شده است، همچون ارتباطات رادیویی و یا اپتیکال ، تنظیم جبران نوردهی ، کارکردهای سیستم TTL ، همزمانی در سرعت های بالای شاتر (High-Speed Sync) و همزمانی پرده دوم (Rear-Curtain Sync) قابلیت استفاده خواهند داشت.
عموما فلاش های اسپیدلایت (خارجی) به قدرت یک فلاش استودیویی نیستند و زمان شارژ مجدد طولانی تری نسبت به آنها دارند. البته فلاش های جدیدی ساخته شده است که توانایی شارژ مجدد بسیار بالایی دارند.
برای مطالعه بیشتر در خصوص نحوه عملکرد و کار با فلاش های اکسترنال می توانید به مقاله "چگونگی کار با فلاش خارجی در عکاسی" در همین وب سایت مراجعه نمایید.
چند نمونه از انواع فلاش های خارجی
فلاش های اکسترنال عموما می توانند فعال کردن و کنترل چندین فلاش دیگر که با آنها هماهنگ هستند را انجام دهند. یعنی با زدن یا شلیک یک فلاش، یک یا چند فلاش دیگر را نیز بطور همزمان شلیک کنند. البته می توان برای کنترل یک یا چند فلاش اکسترنال از ابزار فرستنده رادیویی (Radio Transmitter) یا فعال کننده فلاش (Flash Trigger یا Radio Flash) استفاده نمود. با اتصال این وسیله بر روی کفشک دوربین، امکان انجام تنظیمات چندین فلاش اکسترنال فراهم می گردد.
هنگامی که از یک فلاش سرخود یا یک فلاش اکسترنال که بر روی دوربین نصب شده است (On-Camera) برای انجام کنترل چند فلاش دیگر که در صحنه عکاسی چیده شده اند (Off-Camera) استفاده می شود، فلاش اولیه به عنوان فلاش اصلی یا مستر (Master Flash) و بقیه فلاش ها که از آن دستور می گیرند به عنوان فلاش فرعی یا اسلیو (Slave Flash) نامیده می شوند.
کنترل چند فلاش توسط یک فلاش و ایجاد ارتباط بین آنها از چند طریق انجام می شود:
الف) ارتباط نوری (Optical Triggers)
ب) ارتباط رادیویی (Radio Triggers)
ج) ارتباط مادون قرمز (Infrared)
همه انواع فلاش ها این روشهای ارتباطی را دارا نمی باشند. از طرفی فلاش های اکسترنالی وجود دارد که قابلیت بکارگیری روش های مختلف در آنها تعبیه شده است.
برای مطالعه بیشتر در خصوص نحوه کنترل بی سیم در فلاش های اکسترنال می توانید به مقاله "تکنیک های کاربردی در فلاش ها" در همین وب سایت مراجعه نمایید.
از طریق کنترل بی سیم می توان با یک فلاش بر روی دوربین، چند فلاش دیگر را از راه دور کنترل نمود.
فلاش های طرف سوم (Third-Party Flashes)
فلاش های اکسترنالی که ساخت شرکت هایی غیر از برند های اصلی دوربین عکاسی هستند، تحت عنوان فلاش های طرف سوم (Third-Party Flashes) نامیده می شوند. این فلاش ها برای برندهای مختلف (مثلا نیکون، کنون یا سونی) بطور اختصاصی ساخته می شوند. گاهی به آنها فلاش های متفرقه نیز می گویند.
بعضی از آنها توانایی های فلاش های اصلی را تقلید می کنند و امکانات مشابه با آنها را ارائه می نمایند درحالیکه از نظر قیمت بسیار ارزان تر از آنها هستند.
گاهی نیز این فلاش ها با بعضی مدل ها یا نمونه های قدیمی تر یا جدیدتر ناسازگارند. خصوصا وقتی که این فلاش ها قابلیت به روزرسانی میان افزار (Firmware) خود را نداشته باشند.
بعضی از این فلاش ها قابلیت ارتباط بی سیم ندارند و سطح قدرت آنها باید بطور دستی تنظیم گردد. این فلاش ها عموما در فضاهای داخلی و استودیویی خوب عمل می کنند.
امکان ارتباط نوری (اپتیکال) و یا رادیویی در بعضی از انواع فلاش های طرف سوم تعبیه شده است.
چند نمونه فلاش خارجی ساخت شرکت های طرف سوم
انواع فلاش های اکسترنال (خارجی)
الف) فلاش های خارجی( اکسترنال) کلاسیک
به این نوع فلاش ها، اسپیدلایت (Speedlight) یا فلاش اختصاصی (Dedicated Flash) نیز گفته می شود. این فلاش ها قابلیت اتصال بر روی کفشک دوربین را دارند و وقتی با دوربین عکاسی کاملا سازگار باشند امکان تنظیمات نوردهی و تعیین قدرت خروجی فلاش از طریق دوربین یا خود فلاش فراهم می باشد.
این فلاش ها نسبت به فلاش های سرخود کارایی بهتری دارند زیرا قدرت آنها بیشتر است و می توان از طریق آنها بر روی جهت، زاویه و محل قرارگیری فلاش کنترل داشت.
اسپیدلایت های جدید اکثرا دارای این امکان هستند که قبل از شلیک نور اصلی، یک تابش نور اولیه (Pre-flash) داشته باشند. در عکاسی پرتره این نور اولیه باعث می شود که قبل از گرفتن عکس و شلیک فلاش اصلی، مردمک چشم کوچک شود و از ایجاد اثر چشم قرمز (Red Eye Effect) جلوگیری گردد. البته در بعضی انواع فلاش های سرخود نیز سیستم Pre-flash تعبیه شده است.
فلاش اکسترنال را می توان با کمک یک کابل رابط و یا از طریق سیستم های بی سیم از دوربین جدا کنید و با هر زاویه دلخواه در ناحیه ای دور از دوربین قرار دهید
چند نمونه فلاش اکسترنال (خارجی) کلاسیک
ب) فلاش حلقه ای و سایر فلاش های ماکرو
فلاش حلقه ای یا رینگی ماکرو (Ringlight) نوعی فلاش اکسترنال است که بر روی لنز دوربین قرار می گیرد و از طریق سیم رابط به کفشک دوربین متصل می شود. این فلاش یک منبع نور نرم است که به شکل حلقوی بوده و مستقیما در راستای محور لنز و بر روی آن قرار می گیرد تا یک نور نزدیک به لنز با حداقل سایه را ایجاد نماید.
در عکاسی ماکرو به علت اینکه دوربین به سوژه خیلی نزدیک می گردد، در موارد زیادی تامین نور لازم برای روشن کردن سوژه با مشکل روبرو می شود. با بکار بردن فلاش حلقوی می توان این نور را تامین کرد و تا جای ممکن دوربین را به سوژه نزدیک نمود تا هر نقطه ای که لنز دوربین فوکوس می کند، روشن شود. با این کار جزئیات سوژه به خوبی ثبت می گردد.
نمونه های مختلفی از فلاش های ماکرو ساخته شده است. در یک نمونه آن که فلاش دوقلو (Twin-light) نامیده می شود به جای شکل حلقوی، از دو سر جداگانه تشکیل شده است که می توان برای عکاسی ماکرو آنها را در دو طرف لنز قرار داد. این مدل فلاش ها کارایی بیشتری نسبت به مدل حلقوی دارند. می توان هر یک از سر های آن را جداگانه جابجا نمود یا تغییر زاویه داد و به این وسیله کنترل بیشتری بر نوردهی سوژه اعمال کرد.
چند نمونه فلاش حلقوی و دوقلو ماکرو
ج) فلاش سرچکشی
فلاش سرچکشی (Hammer head) یک واحد فلاش است که از دوربین جدا بوده و به کفشک دوربین متصل نمی گردد. پایه این فلاش به روزنه پیچ سه پایه در ناحیه زیر دوربین بسته می شود. به این طریق فلاش در کنار دوربین قرار می گیرد و محور تابش آن با محور لنز دوربین متفاوت خواهد بود و در نتیجه اثر چشم قرمز را محدود می کند.
این نوع فلاش ها در دوران عکاسی آنالوگ به وفور استفاده می شد. در دنیای دیجیتال نیز به علت نور زیاد و امکان کنترل بهتر زاویه فلاش معمولا توسط فوتوژورنالیست ها و عکاسان مراسم عروسی مورد توجه می باشد. از پایه فلاش های سرچکشی به عنوان دسته نیز می توان استفاده کرد.
دو نمونه فلاش سرچکشی
نورها و فلاش های استودیویی (Studio Strobe)
دو نوع شایع منابع نوراستودیویی عبارت است از:
1) شاخه نور (Monolight)
2) سیستم فلاش به همراه منبع برق (Pack & Head Systems)
شاخه نور (Monolight)
فلاش استودیویی Monolight (یا Studio Strobe) شامل لامپ فلاش، نور مدلینگ (Modeling light) و سیستم خنک کننده است. همه این قسمت ها در داخل یک محفظه واحد قرار گرفته اند. منبع تغذیه آن عموما از طریق سیم برق و خروجی AC تامین می گردد. البته در بعضی مدل ها می توان از طریق باطری های بزرگ (مثل باطری اتوموبیل یا انواع مشابه) نیز آنها را بکار انداخت.
شاخه نور (مونولایت) عموما زمان تخلیه و شارژ مجدد (Recycle time) کوتاهی دارد و عکاس را برای شارژ مجدد معطل نمی کند.
شاخه نور (مونولایت) نسبت به Pack & Head Systems که منبع انرژی مستقل دارد، دارای مزایایی است همچون قیمت پایین تر و همچنین به دلیل اینکه برق مورد نیاز آن از هر خروجی برق مستقیم (AC ) قابل تامین می باشد استقرار آن آسان تر است.
البته ضعف هایی هم نسبت به آن دارد. از جمله اینکه برای کنترل هر یک از شاخه های نور لازم است از یک سیستم ارتباطی رادیویی یا اپتیکال استفاده نمود. همچنین بطور جداگانه به یک منبع تامین برق احتیاج دارد و برای تنظیم مقدار خروجی نور نیز بایستی هر شاخه نور بطور جداگانه تنظیم شود.
نسبت به اسپیدلایت، کار با فلاش استودیویی کمی مشکل تر است زیرا قابلیت پرتابل بودن آن را ندارد. فلاش استودیویی نسبت به فلاش های اکسترنال، قوی تر، پرنورتر و البته گران قیمت تر هستند.
چند نمونه فلاش استودیویی یا مونولایت
سیستم فلاش به همراه منبع برق (Pack & Head Systems)
در فلاش های Pack & Head Systems منبع برق، بخش جداگانه ای از سر فلاش (Flash Head) را تشکیل می دهد. به این منبع برق اغلب ژنراتور (Generator) یا منبع انرژی (Power Pack) گفته می شود.
این نوع فلاش معمولا کوچکتر و سبک تر از مونولایت (شاخه نور) است. قابلیت اتصال به باطری و برق مستقیم (AC) هر دو را دارد و می توان سطح قدرت برق دریافتی آنها را بدون نیاز به ارتباط اپتیکال یا رادیویی کنترل کرد.
از طرفی به دلیل اینکه در این سیستم، کلیه فلاش ها با کابل به یک منبع انرژی متصل می شوند اگر به هر دلیل اختلالی در منبع انرژی آن ایجاد شود، کلیه فلاش های متصل به آن دچار اشکال خواهند شد. این نوع فلاش ها از قیمت بالاتری نسبت به مونولایت ها برخوردارند.
چندین مدل از فلاش های استودیویی (Studio Strobe) ساخته شده است که دارای باطری قابل شارژ داخلی(Built in) هستند. این فلاش ها برای موقعیت های خارجی (Outdoor) بسیار مناسب می باشند. این فلاش ها نسبت به فلاش های اکسترنال (اسپیدلایت)، بزرگتر ، سنگین تر و گران قیمت تر هستند.
دو نمونه فلاش به همراه منبع برق
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تالیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/6/14
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Chris Weston (2008). The Essential Lighting Manual for Photographers, 1th ed. RotoVision SA, Switzerland.
2_Sean (2017). Photography Lighting 101: Types of Flashes & Studio Strobes. Retrieve from www.the-digital-picture.com on Aug 13.
3_Editors (2009). Your Complete Guide to Flash Technology: Types of Flash. Retrieve from www.whatdigitalcamera.com on Jun 12.
4_Jim Harmer (2018).Speedlights vs. Strobes. Retrieve from https://improvephotography.com on Aug 25.
5_Bjorn Peterson (2018). A Guide to On-Camera Flash. Retrieve from www.bhphotovideo.com on Aug 25.
6_Bjorn Peterson (2015). A Guide to On-Camera Flash. Retrieve from www.bhphotovideo.com on Aug 25.
7_Attila Kun (2018). Camera Flash Types. Retrieve from www.exposureguide.com on Aug 25.
سایر مقالات مرتبط:
- ساختمان و اجزای فلاش های خارجی یا اکسترنال
- چگونگی کار با فلاش خارجی در عکاسی
- تکنیک های کاربردی در فلاش ها