انواع مختلفی از فلاش ها ساخته شده است که در شاخه های مختلف عکاسی مورد استفاده قرار می گیرند. بعضی از دوربین های عکاسی دارای فلاش سرخود (Built in) می باشند که به آن فلاش داخلی نیز می گویند.
علاوه بر آنها، فلاش هایی وجود دارد که بر روی کفشک (Hot Shoe) دوربین عکاسی قرار می گیرند (Shoe-Mount Flash). این نوع فلاش ها، فلاش خارجی یا اکسترنال (External Flash) نامیده می شوند. فلاش های استودیویی (Studio Strobe) نوع دیگری از فلاش ها هستند که عموما بزرگ تر و قوی تر از فلاش های اکسترنال می باشند و عمده استفاده آنها در استودیوهای عکاسی است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع فلاش ها، می توانید به مقاله ای که تحت عنوان " انواع فلاش ها در عکاسی " در همین سایت موجود می باشد مراجعه فرمایید.
کاربرد فلاش در عکاسی
فلاش به عنوان یک منبع تولید کننده نور مصنوعی می تواند برای ایجاد نور مطلوب در هر جا و در هر زمان که شما نیاز داشته باشید بکار رود. با استفاده از فلاش، جهت تابش نور، اندازه و حجم نور و همچنین کیفیت آن قابل کنترل است. امکان کنترل و استفاده همزمان از چندین فلاش که در جهات مختلف گذاشته شده اند وجود دارد. با کمک آن می توان نواحی خاصی از صحنه را نورپردازی نمود و یا جلوه های ویژه ای بر روی سوژه ایجاد کرد.
در شرایط کم نور و حتی در نور روز، از فلاش برای ایجاد تعادل در نوردهی سوژه یا قسمتهای مختلف صحنه استفاده می شود. همچنین در مواردی برای منجمد کردن (Freeze) اجسام متحرک می توان از قابلیت های فلاش استفاده نمود.
فلاش می تواند به همراه نور محیطی (Ambient light) برای ایجاد نورپردازی های گوناگون و خلاقانه بکار رود.
فلاش ابزاری است که در عکاسی کاربردهای متعددی دارد و به ما کمک می کند تصاویر بهتری ثبت کرده و نورپردازی صحنه را راحت تر و کنترل شده تر انجام دهیم. به همین علت لازم است هر عکاسی توانایی ها و طرز استفاده صحیح از آن را فرا گیرد.
چند نمونه فلاش خارجی (اکسترنال)
فلاش خارجی یا اکسترنال
اصولا فلاش های اکسترنال، بیشتر در دوربین های DSLR و بدون آیینه (Mirrorless) یا دوربین های حرفه ای تر همچون دوربین های قطع متوسط استفاده می شوند و سایر دوربین ها همچون دوربین های کامپکت (Compact) یا اکثر دوربین های بریج (Bridge) از فلاش های سرخود (Built in) استفاده می کنند.
عبارت فلاش نصب شده بر دوربین (On-Camera Flash) وقتی بکار می رود که یک نوع فلاش بطور مستقیم به دوربین عکاسی متصل شده باشد. البته فلاش های خارجی می توانند بدون اینکه به صورت فیزیکی به دوربین متصل شوند (یعنی حالت Off-Camera ) مورد استفاده قرار گیرند. این امکان با استفاده از قابلیت های اتصال نوری (ااپتیکال) یا رادیویی که در بعضی انواع فلاش ها وجود دارد، فراهم می گردد.
بعضی فلاش ها می توانند از طریق امواج مادون قرمز یا رادیویی، توسط دوربین عکاسی از راه دور کنترل شوند.
فلاش های خارجی (اکسترنال) عموما دارای منبع تغذیه داخلی هستند و از طریق باطری، برق مورد نیاز آنها تامین می شود. اغلب در فلاش های اکسترنال از باطری قلمی (AA) استفاده می گردد تا در حین عکاسی به راحتی قابل تعویض باشند.
در تعداد زیادی از فلاش ها قابلیت استفاده از منابع برق خارجی (معمولا با کمک آداپتورها یا مبدل برق) نیز وجود دارد. همچنین انواعی از بسته های باطری (External Battery Packs) ارائه شده است که از طریق سیم رابط قابلیت اتصال به بعضی فلاش ها را دارا می باشند. این نوع باطری ها نسبت به باطری های قلمی طول عمر بیشتری دارند و به علت ظرفیت بالاتر اجازه می دهند که فلاش در هنگام شلیک مکرر در عکس های پیاپی با سرعت بیشتری شارژ مجدد شود.
دو نمونه بسته باطری خارجی فلاش (External Battery Packs)
تنظیمات دوربین عکاسی هنگام استفاده از فلاش
تقریبا در هر دوربین DSLR و بدون آیینه، حالت های (Mode) مختلف عکاسی وجود دارد که قابلیت استفاده از فلاش را دارند. این حالت ها عموما شامل حالت دستی (M) ، حالت اولویت دیافراگم (Av در کانن و A در نیکون)، حالت اولویت شاتر (Tv در کانن و S در نیکون) و حالت برنامه ای (P) می باشند. البته حالت های دیگری نیز در بعضی دوربین ها وجود دارد، مثل حالت های پرتره، منظره، ورزشی و ماکرو که حالت هایی خودکار (اتوماتیک) هستند و می توانند در صورت لزوم از فلاش استفاده کنند.
طرز کار فلاش ها
بر خلاف تصور عده ای که فکر می کنند فلاش در هنگام شلیک می تواند حجم مختلفی از نور را منتشر کند، نحوه انتشار نور توسط فلاش به صورت دیگری می باشد.
به این صورت که با تغییر مدت زمانی که نور از فلاش به بیرون می تابد، اندازه نور خروجی آن نیز تغییر می کند. به عبارت دیگر طول مدت خروج نور از فلاش، تعیین کننده مقدار کلی نور خروجی آن خواهد بود.
بنابراین در فلاش ها، تغییر در مدت زمان انتشار نور باعث می شود که حجم کلی نوری که از فلاش به سوژه می تابد کم یا زیاد باشد.
پس در هنگام عکاسی با فلاش، برای ایجاد نوردهی صحیح ، طول مدت انتشار نور توسط فلاش تعیین کننده است.
اینکه انتشار نور از فلاش چه مدت طول بکشد و چه اندازه نور برای روشن کردن مناسب سوژه مورد نیاز می باشد، توسط عوامل مختلفی تعیین می گردد. این عوامل شامل روزنه دیافراگم (Aperture)، سرعت شاتر (shutter speed) و مقدار نور مورد نیازی که توسط نورسنج دوربین تشخیص داده شده است، می باشد.
یک اصل مهم در نوردهی که همیشه باید به آن توجه کرد این است که هر چه فاصله منبع نور از سوژه دورتر شود، مقدار نوری که به سوژه می رسد کمتر است. بنابراین هر چه نور فلاش مسافت بیشتری را طی کند، شدت نور کاهش می یابد و ضعیف تر می شود.
با افزایش فاصله بین فلاش و سوژه، شدت نور کاهش می یابد.
هر فلاش دارای یک برد موثر است. برد موثر در خیلی از فلاش ها در حدود 10 متر است ولی در بعضی فلاش های پیشرفته تر مسافت های بیشتری را شامل می شود. فلاش های سرخود(Built in) برد کمتری دارند همانطور که قدرت کمتری نیز دارند.
توجه داشته باشید که اگر به سوژه ای که دورتر از برد فلاش قرار گرفته است فلاش بتابانید، هیچ کمکی به نورپردازی آن نخواهد کرد و فقط باطری فلاش را هدر داده اید.
فلاش هایی که اخیرا ساخته شده اند، دستگاه های خودکار و هوشمندی هستند و با نصب آنها بر روی کفشک (Hot Shoe) دوربین به راحتی و با سرعت می توان آنها را بکار برد.
برای مطالعه بیشتر در مورد ساختمان فلاش، می توانید به مقاله ای که تحت عنوان " ساختمان و اجزای فلاش های خارجی یا اکسترنال " در همین سایت موجود می باشد مراجعه فرمایید.
نور پیش فلاش (Pre-flash)
یکی از تکنولوژی های پیشرفته در فلاش ها این است که وقتی فلاش را برای گرفتن عکس روشن می کنید، با فشار دادن دکمه شاتر، فلاش ابتدا یک نور پیش فلاش (Pre-flash) به سمت سوژه ای که بر روی آن فوکوس شده است می فرستد و از بازتابش آن، اطلاعات مورد نیاز به دوربین بازمی گردد. پس از اینکه دوربین اطلاعات را پردازش کرد، دوباره فلاش شلیک شده و همزمان عکس گرفته می شود.
این اتفاقات در حد میکروثانیه اتفاق می افتد و سوژه به هیچ عنوان متوجه نمی شود که دوبار فلاش زده شده است، یعنی یک بار پیش فلاش (Pre-flash) و یک بار فلاش اصلی (Main flash).
قبل از بازشدن دریچه شاتر دوربین، پیش‌فلاش تابیده می شود تا وضعیت نور صحنه عکاسی توسط دوربین مشخص گردد.
در پیش فلاش، دستگاه فلاش و دوربین عکاسی با هم کار می کنند تا اندازه نور محیط (Ambient light) را از طریق سنسور دوربین تعیین کنند. دوربین در این شرایط، نور محیط را با نور بازتابش شده از سوژه (که توسط پیش فلاش روشن شده بود) مقایسه می کند. در بعضی فلاش ها همچون مدل فلاش E-TTL II کانن، مقدار فاصله از سوژه اصلی نیز اندازه گیری می شود.
پیش فلاش تعیین می کند که چه مدت زمانی برای طول تابیدن فلاش مورد نیاز است و اطلاعات آن را به دوربین ارسال می کند، به این طریق با دستوری که به فلاش داده می شود با شلیک فلاش، سوژه و پسزمینه به میزان کافی نوردهی می شوند.
قابلیت تغییر زوم فلاش
اصطلاحا به میزان گستردگی سطحی از صحنه که توسط فلاش روشن می شود، زاویه پوشش فلاش (Flash coverage angle) می گویند. در عموم فلاش ها خصوصا مدل های جدیدتر، زاویه پوشش فلاش متغییر است و می توان آن را تا محدوده مشخصی تغییر داد.
تغییر زاویه پوشش فلاش در یک نمونه فلاش اکسترنال در محدوده 24-200mm
در داخل فلاش ها قطعات آیینه مانندی به عنوان عامل انعکاسی (Reflector) تعبیه شده است که با حرکت کردن آنها و نیز در مواردی با جابجایی تیوب فلاش، در نحوه انعکاس و تجمیع پرتوهای نور در داخل محفظه فلاش تغییر ایجاد می شود و نور می تواند بطور متمرکز تر (Zoom) و یا گسترده تر از فلاش ساطع گردد.
وقتی که فلاش زوم می شود، نور خروجی تیز تر و باریک تر به صحنه می تابد و وقتی از زوم خارج می شود، سطح پوشش نور گسترده تر و وسیع تر و به عبارتی زاویه پوشش آن بزرگتر خواهد بود. برای تغییر زوم فلاش موتوری در داخل آن وجود دارد که بر اساس دستوری که دوربین می دهد و یا با تنظیمات دستی، قطعات انعکاسی و تیوب فلاش را جابجا نموده و فلاش را زوم می کند و یا از زوم خارج می نماید.
وقتی که سیستم TTL فعال است، در هنگام استفاده از لنزهای با فاصله کانونی مختلف، بر اساس نوع لنز، تنظیمات زوم فلاش نیز می تواند تغییر نماید. به این صورت که هر چه لنز وایدتر باشد، فلاش نیز از زوم خارج شده و وایدتر عمل می کند (زاویه پوشش بزرگتر) تا بتواند گوشه های تصویر در زاویه دید واید دوربین را روشن کند.
البته هر فلاش دارای محدوده مشخصی از زاویه پوشش (Coverage angle) که همان زاویه تابش نور است، می باشد و این موضوع در فلاش های مختلف کمی متفاوت است.
در صورت تمایل می توان باز و بسته بودن زاویه تابش نور را در فلاش بطور دستی تنظیم نمود.
نمایش تغییر زوم فلاش با تغییر عوامل بازتابی و تیوب فلاش و تاثیر آن بر میزان پوشش میدان دید دوربین عکاسی
قدرت فلاش و اعداد راهنما (Guide Numbers)
اعداد راهنما (Guide Numbers) یا GN اعدادی استاندارد شده اند که برای تعیین قدرت فلاش بکار می روند، بطوریکه عدد راهنمای بزرگتر نشان دهنده قوی تر بودن فلاش است. عدد راهنمای فلاش علاوه بر نشان دادن قدرت آن، برای تنظیم نوردهی فلاش در یک مسافت مشخص نیز بکار می رود.
محاسبه عدد راهنمای استاندارد در شرایطی است که ISO بر روی 100 تنظیم شده است و فاصله کانونی لنز دوربین 50mm می باشد. توجه: اصولا وقتی در مورد عدد راهنمای یک فلاش صحبت می شود، منظور عدد راهنمای استاندارد آن می باشد.
در این شرایط عدد راهنما (GN) برابر است با حاصل ضرب عدد دیافراگم(f/stop) مورد نظر در یک فاصله مشخص.
GN= Aperture X Distance
به بیان دیگر، اگر عدد راهنما را بر فاصله ای که دوربین از سوژه دارد تقسیم کنیم، عدد دیافراگم مناسب برای تنظیم نوردهی بدست می آید. البته در شرایطی که ایزو بر روی عدد 100 باشد.
GN ÷ Distance = Aperture
اگر مسافت با واحد متر باشد، عدد راهنما هم با واحد متر ذکر می شود و اگر واحد مسافت فوت (Foot یا ft) باشد، با واحد فوت ذکر می شود. بنابراین دقت داشته باشید که عدد راهنمای هر فلاش با واحد متر با عدد راهنمای همان فلاش با واحد فوت متفاوت خواهد بود.
برای درک بهتر از کاربرد عدد راهنما، به یک مثال توجه کنید:
اگر GN برای یک فلاش 20m و سوژه در فاصله 5m از فلاش قرار گرفته باشد، اندازه روزنه دیافراگم مناسب برای عکاسی f/4 خواهد بود. زیرا بر اساس فرمول بالا : 4 = 5÷20
قانون عکس مجذور
اگر در مثال فوق، فاصله سوژه از فلاش به 10m برسد، اندازه دیافراگم مناسب f/2 خواهد بود. به عبارتی با افزایش فاصله به دو برابر، بایستی دو گام (Stop) دیافراگم بازتر شود تا همان نوردهی قبلی تامین گردد.
این موضوع نشان می دهد که با دوبرابر شدن فاصله سوژه از فلاش ، شدت نور دریافتی به یک چهارم تقلیل می یابد(یعنی معادل دو استاپ). اصطلاحا به این پدیده قانون عکس مجذور (Inverse Square Law) گفته می شود.
مثالی از کاربرد عدد راهنمای فلاش در محاسبه اندازه روزنه دیافراگم هنگام عکاسی با فلاش
تغییر عدد راهنمای فلاش با تغییر زاویه پوشش فلاش
لازم است به این نکته توجه نمود که GN را نمی توان بطور مطلق برای قدرت فلاش در نظر گرفت زیرا عوامل دیگری نیز همچون مقدار ISO و زاویه پوشش فلاش (Flash coverage angle) آن را تحت تاثیر قرار می دهند. همانطور که در مثال بالا دیدید، با تغییر ISO ، تاثیر نور فلاش بر روی سوژه و ثبت تصویر تغییر نمود.
همچنین با تغییر زوم فلاش و باز شدن زاویه آینه های داخل آن، زاویه پوشش فلاش افزایش یافته و این موضوع برد موثر فلاش را کاهش خواهد داد. عدد راهنمای استاندارد در شرایطی تعریف شده است که فاصله کانونی لنز دوربین 50mm می باشد. بنابراین در صورتی که فاصله کانونی لنز دوربین تغییر کند، برای پوشش دادن زاویه دید دوربین، لازم است زاویه پوشش فلاش (البته تا جایی که فلاش قابلیت دارد) تغییر کند تا بتواند سطح مورد نظر از صحنه عکاسی را پوشش دهد. این کار باعث می شود که GN تغییر کند. با افزایش زاویه پوشش فلاش، GN کاهش می یابد و برعکس.
تنظیمات نوردهی با کمک عدد راهنمای فلاش
از عدد راهنمای فلاش برای انجام تنظیمات نوردهی نیز می توان استفاده کرد. در مثال بالا که GN فلاش برابر 20m و فاصله سوژه 5m بود، دیافراگم مناسب در شرایطی که ISO برابر 100 باشد، معادل f/4 می باشد. حال اگر مقدار ISO را بر روی 800 تنظیم کنیم، یعنی سه استاپ افزایش، برای جبران نوردهی می توان دیافراگم را به اندازه سه استاپ کاهش داد، یعنی آن را بر روی f/11 تنظیم نمود.
از عوامل دیگری که می تواند در محاسبه قدرت نور فلاش تاثیر گذار باشد، استفاده از فیلترهایی است که بر روی لنز استفاده می شوند (مثل فیلترهای پلاریزه). به دلیل کاهش نور ورودی به داخل دوربین که توسط این فیلترها اتفاق می افتد، لازم است قدرت مورد نظر فلاش را برای انجام نوردهی مناسب افزایش داد و یا تنظیمات نوردهی دوربین را برای جبران کاهش نور ورودی تغییر داد. البته سیستم TTL که در ادامه به شرح آن خواهیم پرداخت، در اکثر دوربین های جدیدتر و فلاش ها وجود دارد و می تواند بطور اتوماتیک بر اساس نور ورودی از داخل لنز، تنظیمات مناسب نوردهی را در دوربین انجام دهد.
قدرت خروجی فلاش ها را می توان به صورت دستی کنترل نمود.
توجه داشته باشید تاثیر این متغیرها بر نور فلاش که در بالا شرح داده شد، در شرایطی است که از حداکثر قدرت فلاش استفاده می شود. ولی اغلب می توان اندازه نور خروجی از فلاش را کنترل نمود.
در مواقعی که قصد دارید طول عمر باطری فلاش را زیادتر کنید، یا زمان شارژ دوباره آن را سریعتر کنید(Recycle time) و یا برای کنترل نوردهی در هنگامی که فلاش را در مسافت های کوتاه بکار می برید، می توان قدرت نور خروجی فلاش را کاهش داد.
در حالت دستی (Manual mode) می توان قدرت خروجی فلاش ها را بطور دستی تنظیم نمود. این قدرت می تواند از حداکثر توان فلاش (1/1) تا معمولا 1/64 یعنی چیزی در حدود 6 f-stop امکان کاهش در میزان قدرت حداکثری فلاش امکان پذیر است. البته بعضی فلاش ها فواصل بیشتری از قدرت خروجی فلاش (مثلا تا 1/128 قدرت کامل) را پشتیبانی می کنند.
اکثر شرکت های تولیدکننده فلاش های اکسترنال که قابلیت تغییر زاویه پوشش فلاش را دارند، جداولی از اعداد راهنما (GN Chart) برای هر مدل از فلاش ها ارائه می دهند که بر اساس قدرت خروجی فلاش و اندازه دیافراگم یا اندازه زاویه پوشش فلاش (Flash Coverage) ، مقادیر GN را (به متر و فوت) نمایش می دهد.
یک نمونه جدول اعداد راهنما (GN Chart) مربوط به فلاش Canon Speedlight 400EX
سرعت همزمانی(Sync Speed)
بیشترین سرعت شاتر که یک دوربین می تواند با استفاده از یک فلاش، تصویری را ثبت کند، سرعت همزمانی(Sync Speed) یا (X- sync speed) نامیده می شود.
اگر از سرعت شاتر در مقادیری بالاتر از سرعت همزمانی دوربین برای عکاسی با فلاش استفاده کنید، در مدت بسیار کوتاهی که با نور فلاش، صحنه بطور کامل روشن شده است، شاتر به اندازه کافی زمان ندارد که مسیر عبور نور تا سطح سنسور را باز نگه دارد و به همین علت قسمت هایی از نور صحنه توسط سنسور دیده نمی شود و آن نواحی به صورت سیاه یا تاریک در تصویر ثبت می گردند.
یک نمونه عکس با سرعت شاتر بیشتر از سرعت همزمانی فلاش
ولی اگر سرعت شاتر با سرعت همزمانی (سینک) برابر بوده و یا از آن کمتر باشد، نور صحنه مقابل که با فلاش روشن شده است بطور کامل به سنسور برخورد می کند و توسط آن دریافت می گردد.
بر اساس سرعت همزمانی دوربینی که از آن استفاده می کنید، در هنگام تنظیم نوردهی نمی توانید سرعت شاتر را از سرعت همزمانی (مثلا 1/200 ثانیه یا 1/250 ثانیه در بعضی دوربین ها) بیشتر کنید زیرا موجب می شود که نور فلاش کاملا به سطح سنسور نرسیده و نواحی تاریک در تصویر ایجاد گردد.
نمایش طرز عمل فلاش وقتی که سرعت شاتر برابر یا کمتر از سرعت همزمانی فلاش است.
سرعت همزمانی (Sync) دوربین های عکاسی معمولا بین 1/60 تا 1/250 ثانیه است. گر چه اکثر دوربین های دیجیتال جدید سرعت همزمانی 1/200 یا 1/250 ثانیه را دارند.
معمولا تنظیم سرعت همزمانی (Sync) هم از طریق منوی دوربین عکاسی و هم از طریق خود فلاش قابل تنظیم می باشد.
منوی تنظیم همزمانی سرعت شاتر در دو نمونه دوربین عکاسی کانن و نیکون
منجمد کردن تصویرسوژه متحرک با فلاش
اگر نور محیط بسیار کم باشد، به علت سرعت زیاد تخلیه نور توسط فلاش، با کاهش سرعت شاتر نیز نمی توان بطور قابل توجهی در مقدار نوردهی صحنه تاثیر گذاشت، زیرا نور دیگری غیر از نور فلاش در صحنه موجود نمی باشد. به عبارت دیگر نوری که از سوژه به سنسور می رسد حاصل نور لحظه ای فلاش خواهد بود و در این حالت، انگار که فلاش خودش نقش شاتر را بازی می کند و در یک لحظه، صحنه مقابل را روشن می نماید.
از این خاصیت فلاش برای منجمد (Freeze) کردن تصویر سوژه های متحرک استفاده می شود. بطوریکه سرعت لحظه ای تابش فلاش، سوژه متحرک را در یک لحظه روشن می کند و تصویر سوژه به صورت منجمد در دوربین ثبت می گردد. بنابراین اگر سرعت شاتر را نسبت به سرعت سینک فلاش، بیشتر کاهش دهید، سوژه همچنان به صورت منجمد ثبت می گردد. این موضوع خصوصا وقتی اتفاق می افتد که نور محیطی صحنه بسیار کم است.
نکته قابل توجه این است که کاهش سرعت شاتر اصولا تاثیری بر مقدار روشنایی که از نور فلاش ناشی می شود نخواهد داشت. ولی اگر صحنه علاوه بر نور فلاش دارای نور محیطی (Ambient light) باشد، هر چه سرعت شاتر کمتر باشد، میزان جذب نور محیطی توسط سنسور افزایش یافته و علاوه بر نور فلاش، روشنایی محیطی بیشتری توسط سنسور دریافت می گردد. پس در مواردی که علاوه بر نور فلاش، محیط نیز دارای روشنایی است، با کاهش سرعت شاتر، نور بیشتری وارد سنسور می شود. از این خاصیت برای کنترل نور محیط و نور فلاش و تنظیم نوردهی صحنه و یا ایجاد جلوه های ویژه استفاده می گردد.
می توان از فلاش برای منجمد کردن تصویر سوژه های متحرک استفاده کرد.
همزمانی پرده دوم (Rear-Curtain Sync)
در حالت عادی، فلاش وقتی شلیک می کند که ابتدا دکمه شاتر فشرده شده و به دنبال آن پرده (یا تیغه) اول شاتر باز می شود. به این صورت که نور فلاش وقتی ساطع می شود که دریچه شاتر کاملا باز شده باشد. پس از اینکه نوردهی به سنسور انجام شد، در پایان نوردهی، پرده دوم شاتر بسته می شود.
وقتی سرعت شاتر کم باشد، پس از اینکه شاتر باز شد و فلاش شلیک کرد، مدت زمانی تا بسته شدن فلاش طول می کشد که در این زمان ممکن است نور محیط (Ambient light) نوردهی به سنسور را ادامه دهد. اگر سوژه متحرک باشد، تصویر سوژه که هنگام زدن فلاش ثبت شده است به دلیل نورهای اضافی که در حین حرکت سوژه به سنسور می رسد، دچار کشیدگی و عدم وضوح خواهد شد. به این حالت همزمانی پرده اول (First Curtain Sync) یا همزمانی پرده جلویی (Front-Curtain Sync) گفته می شود.
عملکرد فلاش در حالت همزمانی پرده اول در مقایسه با حالت همزمانی پرده دوم
در حالتی که دوربین بر روی همزمانی پرده دوم (Second-Curtain Sync) یا پرده عقب (Rear-Curtain Sync) تنظیم می شود، زمان شلیک فلاش دقیقا قبل از بسته شدن پرده دوم اتفاق می افتد. به عبارتی وقتی دکمه شاتر فشرده می شود، شاتر باز می شود و نور محیطی وارد دوربین شده و قبل از اینکه پرده دوم شروع به بسته شدن کند، فلاش شلیک می کند و تصویرسوژه متحرک را منجمد می‌نماید. در این حالت کشیدگی تصویر در ناحیه پشت تصویر منجمد شده می افتد و تصویر سوژه بطور واضح دیده می شود.
مقایسه دو تصویر که با همزمانی پرده اول و دوم گرفته شده اند.
همزمانی در سرعت های بالای شاتر
در بعضی از انواع فلاش ها قابلیت همزمانی در سرعت های بالای شاتر (High-Speed Sync) وجود دارد. با فعال نمودن این حالت وقتی از سرعت های بالاتر از سرعت سینک فلاش استفاده می شود، هنگام فشردن شاتر، فلاش با سرعت بسیار بالا تعدادی شلیک پشت سرهم انجام می دهد تا تمام لحظات باز بودن شاتر را پوشش دهد.
وقتی سرعت شاتر بالاست، باز شدن پرده اول و بسته شدن پرده دوم شاتر آنقدر سریع انجام می شود که در واقع فقط یک شکاف باریک که در طول سنسور حرکت می کند اجازه ورود نور به سنسور را می دهد بطوریکه نور وارد شده از شکاف، سطح سنسور را در یک جهت جاروب می کند تا وقتی همه سنسور نور ببیند و تصویر کامل شود.
حالا اگر فلاش در سرعت های بالاتر شاتر (بیش از سرعت سینک) شلیک کند، به دلیل اینکه سرعت شلیک شاتر بسیار زیاد است، در لحظه تابش نور فقط قسمتی از سنسور که شکاف باریک بر روی آن قرار دارد نور می بیند و در جریان جاروب کردن سنسور توسط شکاف باریک نوری به سنسور نمی رسد و آن ناحیه تاریک می شود.
ولی وقتی سیستم همزمانی در سرعت های بالای شاتر (High-Speed Sync) فعال باشد، چندین فلاش پشت سرهم شلیک می کند و باعث می شود در تمام لحظاتی که شکاف باریک شاتر، سطح سنسور را جاروب می کند، نور به سطح سنسور برخورد نماید. در این وضعیت کل صحنه به صورت روشن در سنسور ثبت می گردد.
عملکرد فلاش در حالت همزمانی در سرعت های بالای شاتر
کاربرد همزمانی در سرعت های بالای شاتر در مواقعی است که به دلیل لزوم تنظیمات نوردهی مثل ایجاد عمق میدان باریک یا کنترل نور محیطی، عکاس قصد دارد علی رغم استفاده از فلاش، از سرعت های بالاتر از سرعت سینک استفاده کند.
یک نمونه عکس که برای روشن تر کردن سوژه از همزمانی در سرعت های بالای شاتر استفاده شده است.
سیستم TTL در فلاش ها
وقتی که فلاش بر روی حالت دستی (Manual) قرار گیرد، می توانید کلیه تنظیمات نوردهی را بطور دستی انجام دهید. به عبارتی در این حالت هم قابلیت تنظیم قدرت فلاش و هم انجام تنظیمات نوردهی دوربین بطور دستی کاملا قابل کنترل خواهد بود.
روش تنظیم دستی امکان نوردهی خلاقانه تری را فراهم می کند ولی همیشه سریعترین و بهترین روش نمی باشد. سیستم نورسنجی خودکار فلاش (Automatic Flash Metering) انجام تنظیمات را راحت تر می نماید.
روش نورسنجی اتوماتیک فلاش که از طریق سیستم داخلی دوربین کار می کند تحت عنوان TTL (Through The Lens) یعنی از درون لنز، نامیده می شود.
طرز کار TTL بسیار شبیه به نورسنج دوربین عکاسی است. این سیستم خودکار بر اساس نوردهی مورد نیاز و فاصله سوژه از دوربین، قدرت فلاش را تنظیم می کند. البته در صورتیکه با یک دوربین و لنز سازگار با فلاش بکار رود.
سیستم TTL در حالت های اولویت دیافراگم (Aperture Priorty)، اولویت شاتر (Shutter Priority) و حالت برنامه ای (Program) دوربین به خوبی کار می کند.
وقتی فلاش به دوربین متصل می گردد و بر روی حالت TTL قرار می گیرد، با انجام نیم فشار بر روی دکمه شاتر، یک نور اولیه قبل از فلاش (Pre_flash light) از فلاش ساطع می گردد و به سوژه برخورد می نماید. سپس بازتاب آن دوباره به سمت دوربین بر می گردد و از میان لنز عبور می کند. این نور بازتابی توسط نورسنج دوربین دریافت شده و توسط آن مشخص می شود که برای نوردهی مناسب از طریق فلاش، لازم است که چه مقدار نور به سوژه تابیده شود.
چند نمونه فلاش که بر روی حالت TTL تنظیم شده اند.
سیستم های جدیدتر TTL قابلیت کنترل تنظیمات نوردهی را هم در دوربین و هم در فلاش دارند و بهترین تنظیمات را برای نوردهی انتخاب می کنند.
برای اینکه سیستم TTL عمل کند لازم است مدل فلاش و دوربین با یکدیگر سازگار باشند و هر دو از یک زبان مشترک در انجام تنظیمات بهره ببرند.
بعضی از دوربین ها از سیستم های TTL اختصاصی استفاده می کنند مثل Canon E-TTL و Nikon i-TTL که فقط با فلاش هایی که توسط شرکت های کانن و نیکون پشتیبانی می شوند، سازگار می باشند.
از طرفی سیستم های جدید TTL در همراهی با لنزهای خاص و توانایی تشخیص دقیق فاصله سوژه تا دوربین از عملکرد بالایی برخوردار هستند. در این سیستم ها، بر اساس اینکه نقطه فوکوس در چه مسافتی از دوربین قرار گرفته است، قدرت شلیک فلاش برای انجام نوردهی مناسب تنظیم می شود.
در فلاش ها برای انجام عمدی نوردهی کمتر یا بیشتر از نیاز (Under or Over Exposure) همانند سیستم جبران نوردهی که بر روی دوربین عکاسی وجود دارد، دارای تنظیماتی بر روی فلاش (و همچنین در داخل دوربین) می باشد و به شما اجازه می دهد مقادیر خروجی نور فلاش را بر اساس تقسیمات گام (Stop) بطور دستی، افزایش یا کاهش دهید.
امکان تنظیم جبران نوردهی در سیستم TTL هنگامیکه قصد دارید از فلاش به عنوان نور پرکننده استفاده کنید نیز وجود دارد. قابلیت جبران نوردهی در سیستم TTL کمک می کند که کنترل بیشتر و دقیق تری بر روند نوردهی با فلاش داشته باشید.
جبران نوردهی در فلاش ها
این امکان در بیشتر فلاش های جدید وجود دارد. همانطور که در دوربین عکاسی می توان از تنظیمات جبران نوردهی استفاده کرد، در فلاش نیز می توان برای تامین نور مناسب از تنظیمات جبران نوردهی بهره برد.
وقتی که فلاش به دوربین متصل می گردد، سیستم نورسنجی دوربین با در نظر گرفتن آن عمل کرده و حتی در مواردی ممکن است در تصاویر نهایی، قسمت های خاصی از تصویر تاریک شده یا زیادی روشن شده باشد. در این مواقع با تنظیم جبران نوردهی، اندازه قدرت خروجی فلاش، به میزان کمتر یا بیشتر تنظیم می گردد تا نوردهی مناسب در صحنه اتفاق افتد.
قدرت خروجی فلاش ها از حداکثر توان فلاش (1/1) تا معمولا 1/64 قدرت کامل متغیر می‌باشد، یعنی چیزی در حدود 6 f-stop امکان کاهش در میزان قدرت حداکثری فلاش امکان پذیر است. بعضی فلاش ها فواصل بیشتری از قدرت خروجی فلاش مثلا تا 1/128 قدرت کامل را پشتیبانی می کنند.
بر اساس نوع و مدل فلاش، جبران نوردهی تا چند گام (f-stop) و با محدوده های کوچکتر به صورت نصف (1/2) یا یک سوم (1/3) گام در مابین آنها قابل تنظیم است. نوع تنظیم و اندازه محدوده های مذکور کاملا شبیه به تنظیمات جبران نوردهی در داخل دوربین می باشد.
تنظیم جبران نوردهی در فلاش ها وقتی در حالت TTL قرار دارند.
سیستم های نورسنجی خودکار گاهی اشتباه می کنند و این موضوع در خصوص فلاش ها هم صادق است. در این موارد می توان به چند طریق نور خروجی فلاش را بطور دستی کنترل نمود.
یک روش، استفاده از سیستم جبران نوردهی فلاش (Flash Exposure Compensation) است که از طریق آن میزان نور خروجی فلاش کاهش یا افزایش می یابد.
یک راه دیگر تغییر روزنه دیافراگم دوربین است، که با کوچکتر کردن اندازه آن تاثیر روشنایی فلاش کمتر می شود. البته این کار بر روی نور محیطی (Ambient) نیز موثر است و مقدار آن را کاهش خواهد داد، بطوریکه نور پسزمینه تصویر کم خواهد شد و باید در این موارد به آن نیز توجه نمود.
با تغییر در اندازه روزنه دیافراگم، می توان سرعت شاتر را تنظیم کرد. یعنی به همان میزان (stop) که روزنه دیافراگم بسته می شود، سرعت شاتر را در اندازه کمتری تنظیم می کنید تا مقدار کاهش نور محیطی از این طریق جبران شود.
اثر چشم قرمز
در عکاسی از افراد خصوصا وقتی نور محیط بسیار کم است، گاهی در اثر نور فلاش، پدیده ای به نام اثر چشم قرمز (Red-Eye Effect) در تصویر ایجاد می گردد، بطوریکه ناحیه مردمک چشم سوژه قرمز رنگ می شود. علت آن عبور نور فلاش از مردمک چشم و برخورد آن به شبکیه و سپس بازگشت نور از سطح قرمز شبکیه به سمت دوربین می باشد که به صورت دایره ای قرمز رنگ در ناحیه مردمک دیده می شود.
این پدیده در فلاش سرخود (Built-in) دوربین بیشتر دیده می شود. همچنین هنگامی که فلاش مستقیما از جلو به سمت سوژه شلیک می شود اثر چشم قرمز بیشتر اتفاق می افتد.
برای جلوگیری از ایجاد آن می توان زاویه تابش فلاش را نسبت به سوژه تغییر داد. همچنین در بیشتر فلاش های جدید، سیستمی تحت عنوان سیستم کاهنده قرمزی چشم (Red Eye Reduction) تعبیه شده است که با فاصله بسیار کمی قبل از اینکه فلاش شلیک کند، یک نور پیش فلاش (Pre-flash) به سمت سوژه شلیک می کند. این کار باعث می شود که مردمک چشم سوژه واکنش نشان داده و تنگ شود. با کوچک شدن اندازه مردمک، امکان ایجاد اثر چشم قرمز کاهش می یابد و در خیلی مواقع ممکن است برطرف شود.
البته در نرم افزارهای ویرایش عکس نیز روش هایی برای برطرف کردن اثر چشم قرمز وجود دارد که می توان از آنها در هنگام پردازش عکس استفاده کرد. این نوع ویرایش بر روی فایل های خام (RAW) ، نتایج بهتری ایجاد می کند.
اثر چشم قرمز در یک عکس و برطرف کردن آن با استفاده از برنامه فوتوشاپ
تنظیم تعادل سفیدی در کار با فلاش
اکثرا دمای رنگی فلاش نزدیک به دمای رنگی نور روز یعنی در حدود 5600K است. برای تنظیم رنگ تصویر می توان تراز سفیدی (White Balance) دوربین را بر روی حالت فلاش قرار داد و یا اگر با فورمت خام (RAW) عکاسی می کنید، بعدا در هنگام پردازش تصویر، آن را اصلاح نمایید.
مشکلی که هنگام عکاسی خصوصا در محیط های داخلی (Indoor) ایجاد می شود، تفاوت تراز سفیدی نور فلاش با نور محیط است به ویژه وقتی که نور محیط بر اساس نور لامپ های تنگستن تامین شده باشد. به صورتیکه نور فلاش نور سفیدتر و متمایل به آبی ایجاد می کند، ولی نور محیط با نور زرد رنگ ناشی از لامپ های تنگستن روشن شده است.
حال اگر تراز سفیدی دوربین با هر یک از این نورها تنظیم شود، در یک ناحیه از تصویر، تراز سفیدی تنظیم می گردد ولی رنگ تصویر در نواحی دیگر غیرطبیعی خواهد شد. به عنوان مثال اگر تراز سفیدی بر اساس نور فلاش تنظیم شود، نور محیطی و پسزمینه تصویر خیلی گرم شده و تعادل رنگی مناسبی در تصویر ایجاد نخواهد شد.
راه حل این مسئله استفاده از فیلتر های رنگی برای فلاش (Coloured filter) است. فیلترهای مختلفی جهت استفاده بر روی فلاش ها ارائه شده است. بعضی از آنها بر روی کیت فلاش عرضه می شوند. انواعی از فیلترهای رنگی هم هستند که به صورت جداگانه برای نصب بر روی فلاش ها ساخته شده اند.
با انتخاب فیلتر رنگی مناسب و قراردادن آن بر روی فلاش، می توان رنگ نور خروجی آن را با نور محیط هماهنگ کرده و در نهایت تراز سفیدی تصویر را به راحتی تنظیم نمود.
برای مطالعه بیشتر در مورد تراز سفیدی (White Balance)، می توانید به مقاله ای که تحت عنوان " تراز سفیدی در عکاسی دیجیتال" در همین سایت موجود می باشد مراجعه فرمایید.
چند نمونه فیلتر رنگی که بر روی فلاش ها استفاده می شوند.
فلاش های اکسترنال (External Flash) توسط شرکت های سازنده دوربین عکاسی و یا سایر شرکت ها (به عنوان طرف سوم یا Third-Party) ارائه می شوند.
فلاش های ساخت شرکت های سازنده دوربین عکاسی با دوربین های همان شرکت کاملا سازگاری دارند و تمام امکاناتی که در دوربین برای تنظیم و کنترل فلاش پیش بینی شده است قابل استفاده می باشد.
مثلا استفاده از فلاش های کانن ( Canon) برای دوربین های کانن، یا فلاش های نیکون (Nikon) برای دوربین های ساخت شرکت نیکون، که در این موارد با اتصال فلاش بر روی کفشک دوربین عکاسی، تمام امکاناتی که در دوربین برای تنظیم و کنترل فلاش پیش بینی شده است، همچون ارتباطات رادیویی و یا اپتیکال ، تنظیم جبران نوردهی ، کارکردهای سیستم TTL ، همزمانی در سرعت های بالای شاتر (High-Speed Sync) و همزمانی پرده دوم (Rear-Curtain Sync) قابلیت استفاده خواهند داشت.
ولی فلاش های ساخت شرکت های طرف سوم یا Third-Party ممکن است تمام آن امکانات را در اختیار کاربران خود قرار ندهند. گر چه خیلی از شرکت های مذکور همچون سیگما (Sigma) یا متز (Metz) فلاش های ویژه ای برای دوربین های کانن (Canon)، نیکون (Nikon) یا سایر برندها تولید می کنند که بتوانند امکانات مذکور را برای آن برند خاص ارائه نمایند.
موارد احتیاط
توجه داشته باشید هیچگاه فلاش را در نزدیک چشم خودتان یا سایر افراد شلیک نکنید زیرا نور فلاش بسیار شدید است و می تواند موجب صدمه دیدن چشم شود. بنابراین در مواقعی که می خواهید فلاش را آزمایش کنید، ابتدا سر آن را به یک سمت دیگر و دور از چشم خود یا سایرین بگیرید و سپس آن را آزمایش کنید.
نکته دیگر اینکه وقتی فلاش در حالت شارژ است، ولتاژ داخلی آن بسیار زیاد و خطرناک می باشد. اکیدا توصیه می شود برای اینکه ببینید فلاش چطور کار می کند به هیچ وجه بدنه فلاش را باز نکنید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآوری و تالیف: امیر دولتیاری
تاریخ نگارش/آخرین ویرایش: 1398/6/23
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مراجع:
1_Darren Rowse (2018). An Introduction to External Flash Units. Retrieve from https://digital-photography-school.com on Aug 12.
2_Sean (2017). Photography Lighting 101: Types of Flashes & Studio Strobes. Retrieve from www.the-digital-picture.com on Aug 13.
3_Editors (2009). Your Complete Guide to Flash Technology: Types of Flash. Retrieve from www.whatdigitalcamera.com on Jun 12.
4_Jim Harmer (2018).Speedlights vs. Strobes. Retrieve from https://improvephotography.com on Aug 25.
5_Bjorn Peterson (2015). A Guide to On-Camera Flash. Retrieve from www.bhphotovideo.com on Aug 25.
6_Rick Berk (2018). Dragging the Shutter: Balancing Fill Flash with Ambient Light. Retrieve from https://digital-photography-school.com on Sep 5.
7_Attila Kun (2018). Camera Flash Types. Retrieve from www.exposureguide.com on Aug 25.
8_Wayne Fulton (2018). Understanding Flash Guide Numbers, plus GN Calculator. Retrieve from www.scantips.com on Dec 2.
سایر مقالات مرتبط:
- انواع فلاش ها در عکاسی
- ساختمان و اجزای فلاش های خارجی یا اکسترنال
- تکنیک های کاربردی در فلاش ها